ΑΘΗΝΑ 16-10-2019
Του Υποναυάρχου Λιμενικού Σώματος (ε.α.) Γεωργίου Λεμονάκη
«Αδέλφια σαν θα πάτε στης Βιάννος τα χωριά μνήματα μην πατάτε μην πάρουνε φωτιά ……)» Έτσι έκλεισε ο κος Αγησίλαος Κ. Αληγιζάκης, ιατρός, πολιτισμολόγος , το εξαίρετο άρθρο του «Ένα κεράκι για τη Βιάννο» στην εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» φύλλο 13-09-2019.
Διάβασα τα άρθρα των φύλλων της εφημερίδας «ΠΑΤΡΙΣ» της 13ης και 14ης Σεπτεμβρίου 2019 για τα γεγονότα της «ΒΙΑΝΝΟΥ» διαπίστωσα ότι αν και έχουν περάσει 76 χρόνια από τον Σεπτέμβριο του 1943 ακόμη διατυπώνονται νεφελώδεις απόψεις, όσον αφορά τα θλιβερά γεγονότα της σφαγής της Βιάννου. Έτσι με αυτό το ερέθισμα, πισωγύρισε η μνήμη μου και αποφάσισα να γράψω αυτά που γνωρίζω, κινούμενος από ένα ηθικό χρέος για την ηρεμία αυτών των ψυχών που σιγοψιθυρίζανε συνοδευτικά το Βιαννίτικο μοιρολόι, αλλά και για την ψυχή όλων των αγωνιστών που πολέμησαν το κατακτητή και έζησαν τα σκληρά κατοχικά χρόνια.
Επειδή όλοι έχουν φύγει και επειδή διαπίστωσα ότι υπάρχει η τάση απόκρυψης και διαστρέβλωσης ιστορικών ντοκουμέντων, με μεθοδευμένο τρόπο, κρίνω σκόπιμο να απαντήσω στον αρθογράφο κο Σανουδάκη, αντλώντας πληροφορίες από μαρτυρίες αυτών που έζησαν τα γεγονότα αλλά και από βιβλία ιστορικών ερευνητών με πρόσφατες εκδόσεις, για αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, εκτιμώντας ότι έτσι προσφέρω, ένα πνευματικό κρίκο στον ερευνητή του σήμερα και του αύριο. Ετέθησαν πάλι ερωτήματα. Ποια ήταν τα αίτια αυτής της σφαγής του μαύρου Σεπτέμβρη του 1943; Ήταν απερισκεψία του καπετάν Μ. Μπαντουβά; Υπήρξε ή όχι εντολή των Άγγλων; Άξιζε τον κόπο να μαυροφορεθεί μια ολόκληρη επαρχία επειδή σκοτώθηκαν δύο Γερμανοί «πατατάδες» ή «αυγοκοτάδες»; Είναι τα γεγονότα αυτά στο σύνολο τους μέσα στα πλαίσια μιας προσχεδιασμένης συμμαχικής επιχείρησης; Είναι πλέον γνωστή η αναγκαιότητα της γνώσης της τοπικής ιστορίας για πολλούς λόγους και κυρίως για την διαμόρφωση ενός ενεργού και συνειδητοποιημένου πολίτη. Η παρουσίαση της ιστορικής συλλογής θα αποτελεί τροφή διατήρησης και εγρήγορσης της νέας γενιάς σε θέματα τοπικού ενδιαφέροντος και η εμβάθυνση στη γνώση της τοπικής ιστορίας μπορούν να ευαισθητοποιήσουν και να αποτελέσουν πολύτιμες πνευματικές ψηφίδες για τον οραματισμό των επόμενων γενεών.
Επικαλείται ο αρθογράφος κος Αντώνης Σανουδάκης την επιστολή της 13ης Σεπτεμβρίου 1943 του Tom Dunbabin προς τον Μ. Μπαντουβά και την απόρρητη αναφορά της 21ης Σεπτεμβρίου 1943 του Λη Φέρμορ προς το στρατηγείο Μέσης Ανατολής Τα στοιχεία αυτά εμφανίζονται ως νέα και δίδουν «νέο φως» στη μάχη της Σύμης και της Βιάννου η οποία κατά τον αρθογράφο ήταν μέσα στα πλαίσια μιας ενιαίας Συμμαχικής επιχείρησης. (ΠΑΤΡΙΣ 13-09-2019)
Η επιστολή του Tom Dunbabin γράφτηκε στις 13-9-1943 και με σαφήνεια ενημερώνει τον Μπαντουβά «……σας συνιστώ να μην προσέρχεσθε εις ενεργείας χωρίς να εγκρίνεται το πρόγραμμα υπό του στρατηγείου. Λαμβάνετε αμυντικήν μάλλον στάσιν, να δούμε την αντίδρασιν των Γερμανών……» Είναι προφανές ότι ο Tom Dunbabin δεν γνώριζε κατά τον χρόνο γραφής της επιστολής, το γεγονός του σκοτωμού των δυο Γερμανών στο σπίτι της χήρας, την κινητοποίηση 2000 Γερμανών προς Σύμη και την συμπλοκή με ολέθριες συνέπειες. Όταν ο Τομ έλαβε γνώση αντέδρασε άμεσα Το νέο στοιχείο (δημοσίευση 2015) για το οποίο δεν αναφέρει κάτι σχετικό ο αρθογράφος είναι το εξής:
Ο Tom J. Dunbabin ο οποίος δημοσίευσε τα χειρόγραφα του θείου του ταγματάρχη Tom Dunbabin αναφέρει το ίδιο γεγονός και τις συνέπειες του. «Ένα δεύτερο και πολύ σοβαρότερο περιστατικό σημειώθηκε τον επόμενο χρόνο όταν ο Μπαντουβάς επιτέθηκε απερίσκεπτα σ’ ένα γερμανικό φυλάκιο στην κάτω Σύμη Βιάννου στις νότιες υπώρειες του όρους Δίκτη και έπειτα έστησε ενέδρα στην μεγάλη φάλαγγα που στάλθηκε να ερευνήσει την επίθεση και την εξολόθρευσε. Η αντίδραση των Γερμανών ήταν άμεση και άγρια. 2000 άνδρες έκαψαν και κατέστρεψαν δεκατρία χωριά και σκότωσαν 482 αμάχους. Οι αντάρτες συντετριμμένοι και σοκαρισμένοι από την βιαιότητα των αντιποίνων διαλυθήκαν. Μια επιχείρηση φυγάδευσης του Μπαντουβά στην Αίγυπτο ακυρώθηκε όταν το σκάφος αναγκάστηκε λόγω κακοκαιρίας να φύγει χωρίς αυτόν. Ο Μπαντουβάς αποσύρθηκε προς τα δυτικά στα Σφακιά και τελικά έφυγε ένα μήνα αργότερα. Ο Tom Dunbabin ήταν έξω φρενών και γραφει: « η συμπεριφορά αυτής της ομάδας ήταν όπως ένα παιδί που πειράζει ένα σκύλο και εκπλήσσεται όταν ανακαλύπτει ότι δαγκώνει. Δεν είχαν κάνει την παραμικρή προετοιμασία για τα Γερμανικά αντίποινα και δεν είχαν τα μέσα να συνεχίσουν». (Tom J. Dunbabin «Μαρτυρίες», Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών Ηράκλειο 2015 σελ. 260, 261). Είναι προφανές ότι ο Dunbabin απαντά στην επιστολή του Μπαντουβά της 10ης – 9 – 43 με την 13-09-1943 επιστολή του και του συστήνει αμυντική στάση διότι γνώριζε τον χαρακτήρα του. Κατά τον χρόνο σύνταξης της επιστολής του (13-9-1943) δεν είχε λάβει γνώση των θλιβερών γεγονότων τα οποία εκείνη ακριβώς την ημέρα ήταν σε εξέλιξη.
Η έκθεση της S.O.E. Τζακ Σμιθ Χιούζ σελ. 70 Ιούλιος 1991 εκδόσεις ελεύθερη σκέψη αναφέρει:. «Ο Μανώλης Μπαντουβάς δεν περίμενε διαταγές η υποσχέσεις, αλλά προχώρησε κάτω και φόνευσε τους πιο κοντινούς Γερμανούς, τρεις άνδρες που μάζευαν πατάτες στη κάτω Σύμη. Ακολούθως ξεκαθάρισε την μικρή Γερμανική φρουρά στην Βιάννο και Άρβυ, επίσης αφόπλισε το πλησιέστερα ιταλικό φυλάκιο. Διέταξε ύστερα γενική κινητοποίηση στον Νομό Ηρακλείου, με την υποστήριξη του ταγματάρχη Μπετινάκη. Ο ταγματάρχης όμως Tom Dunbabin αντέδρασε και έδωσε οδηγίες στο Μπαντουβά να παραμείνει σε άμυνα και ν’ αποφύγει επιθετικές ενέργειες που θα δημιουργούσαν γενική εξέγερση».Η ίδια έκθεση στη σελ. 74 αναφέρει ότι ο Μανώλης Μπαντουβάς αναχώρησε την 31η Οκτωβρίου ο ίδιος όμως στα απομνημονεύματα του αναφέρει ότι έφυγαν την 28η Νοεμβρίου 1943. Η επάνοδος του ήτο τον Οκτώβριο του 1944.
Η συμμετοχή του Νικόλα Γιακουμή αντάρτη της ομάδας Μπαντουβά.
Αλλά, πως φθάσαμε στα γεγονότα της Σύμης που συνέπεια αυτών ήταν τα γεγονότα της Βιάννου. Η αφήγηση είναι του Νικόλα Γιακουμή (Γιακουμάκη) αντάρτη της ομάδας Μπαντουβά, όπως την μετέφερε στο Δημήτρη Λεμονάκη
αντάρτη της ομάδας Αντώνη Γρηγοράκη «Σατανά». « Κάποια Αρχή φόρμΚαποιακκκμέρα του μηνός Σεπτεμβρίου 1943, άνθρωποι από το χωριό κάτω Σύμη της Βιάννου είχαν βγει στο λημέρι του Καπετάν Μανώλη και του είπαν ότι έχουν δύο Γερμανούς συχνούς επισκέπτες στο χωριό τους, τους λεγόμενους αυγοκοτάδες και μετά την συλλογή από αυγά και κότες κατασταλλάσουν στο σπίτι μιας χήρας γυναίκας την οποία το χωριό δεν έχει τόση υπόληψη επειδή φιλοξενεί Γερμανούς. Ο καπετάν Μανώλης έδωσε διαταγή σε ολιγομελή ομάδα ανδρών, μεταξύ των οποίων και ο Νικόλας Γιακουμής να πάνε να τους συλλάβουν και να τους οδηγήσουν στο Λημέρι. Οι άνδρες ακολούθησαν τις διαταγές του με τη διαφορά ότι σκότωσαν τους δύο Γερμανούς τους έβαλαν σε δυο φάρδους τους φόρτωσαν σε μουλάρι και τους πήγαν στο λημέρι». (Βλ. «Ρίζες Λευτεριάς» σελ. 110 -112 απομνημονεύματα Δ. Λεμονάκη 2008 Επίσης επί του ιδίου ιστορικού βλέπε απομνημονεύματα Γεωργίου Φαραγκουλιτάκη «Σκουτελογεώργη» σελ. 157, Λοχαγού Γεωργίου Κάβου σελ.391 κεφ.15 Γερμανική κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945 έλαβαν μέρος Ζαχαρίας Μπαντουβάς, Ν. Γιακουμάκης (Γιακουμής), Χ. Λιοκούκουδος, Ι. Βεργάκης και Ν. Παπαμαστοράκης). Βλ. και Βιάννος Διαχρονική πορεία Γ. Παπαδάκης σελ. 410.
Αναφορά Πάτρικ Λη Φέρμορ με αρ. 6/21-09-1943
Όσον αφορά την αναφορά του Λη Φέρμορ με αρ. 6 της 21ης Σεπτεμβρίου 1943 που εμφανίζεται ως νέο στοιχείο κατά την άποψη του αρθογράφου παραθέτω ένα απόσπασμα της αναφοράς καθώς και την επιστολή του Μιχ. Ακουμιανάκη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κρητικό Φως της 6ης Ιουνίου 1979.
Απόσπασμα αναφοράς. «Ο Tavana ήταν σε μεγάλα κέφια και περίμενε την συμμαχική εισβολή από στιγμή σε στιγμή, συζητώντας πως θα έπρεπε να αντιδράσουν οι Ιταλοί. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της προηγουμένης γραμμής μου και ένιωθα πάρα πολύ δυσάρεστα που τους είχα ξεγελάσει κατ’ αυτό το τρόπο. Είχε ήδη πει σε όλους να αντισταθούν σθεναρά σε οποιαδήποτε απόπειρα των Ούννων να τους αφοπλίσουν. Διαθέτει ελκυστική και ενθουσιώδη προσωπικότητα και έχει κερδίσει τον σεβασμό και την επιδοκιμασία όλων των βαθμών στην Τοσκάνη. Τον ενημέρωσα ότι τα σχέδια είχαν αλλάξει, ότι από τότε που έγινε η εισβολή στην Ιταλία οι επιχειρήσεις στην Κρήτη δεν βρίσκονταν σε άμεση προτεραιότητα». (σελ. 234 Η απαγωγή του στρατηγού Κράϊπε. (Πάτρικ Λη Φέρμορ, 2016 εκδόσεις Μεταίχμιο). Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 ανακοινώθηκε ξαφνικά η παράδοση της Ιταλίας Ο Λη Φέρμορ και ο Μίκης Ακουμιανάκης ανέλαβαν την φυγάδευση του Ιταλού στρατηγού Κάρτα και την παράδοση των Ιταλών στρατιωτών και ο Tom Dunbabin ανέλαβε την ενημέρωση του Μ. Μπαντουβά.
Μια επιστολή του Μιχάλη Ακουμιανάκη δημοσιεύτηκε στο «Κρητικό Φως» στις 6 Ιουνίου 1979
Αναφέρομαι εις την κριτική σας επί τής ανακοινώσεως του Σωματείου της Εθνικής Αντιστάσεως τής παρελθούσης Τετάρτης. Θέλω να σας δηλώσω, ευθύς εξ αρχής, ότι αι αναφερόμεναι εις την ανακοίνωση «Αντεθνικαί Υποκινήσεις» δεν αφορούν καθόλου τις δίκαιες διαμαρτυρίες των Αγωνιστών τής Εθνικής Αντιστάσεως, διά τα απομνημονεύματα Έμμ. Μπαντουβά. Αι αντεθνικαί υποκινήσεις αιμορροούν άλλες περιηγήσεις δια τις οποίες θα γίνει ειδική δημοσίευση προσεχώς. Το Σωματείο τής Εθνικής Αντιστάσεως δεν αφορά μόνον Μέλη της Ανταρτικής ομάδας Μπαντουβά, αλλά και της Οργανώσεως «EOΠΚ και Δολιοφθοράς», της οποίας είχα την τιμήν να ηγούμαι. Υπήρξε πρωτοβουλία όπως οι επιζώντες αγωνισταί να οργανωθούν εις μιαν Παγκρήτιον Ένωση. Στην πρωτοβουλίαν αυτήν συμμετείχε και ο κ. Ηρακλής Πετρακογιώργης και άλλα μέλη άλλων ανταρτικών οργανώσεων. Δυστυχώς εμπόδια πού δεν μπορούμε να αναφέρομε, ματαίωσαν την πρωτοβουλίαν αυτήν. Το ανανεωθέν Ηρώον θα ήτο κατάλληλον διά την στέγασιν της Παγκρητίου Ενώσεως, δεδομένου ότι διαθέτει μεγάλους χώρους κατάλληλους ακόμη και διά Λέσχην διά την εξυπηρέτησιν των μελών της Ενώσεως. Θέλω να τονίσω ιδιαιτέρως, ότι το κτίριον ανηγέρθη με ποωτοβουλίαν του Μπαντουβά αλλά τα χρήματα διετέθησαν από τις εκάστοτε Ελληνικές Κυβερνήσεις. αφειδώς. Το οίκημα είναι ιδιοκτησία σήμερον του Σωματείου τής. Εθνικής Αντιστάσεως. Δυστυχώς με τας συνθήκας που εδημιουργήθησαν με την δημοσίευση του βιβλίου Μπαντουβά, δεν είναι δυνατόν να γίνεται λόγος διά μίαν Παγκρήτιον Ένωσιν, με στέγασιν της εις το Ηρώον αυτό. Δίκαιη είναι ή αγανάκτησις των Αγωνιστών ολοκλήρου της Κρήτης διά τις τερατολογίες που με μεγάλη φαντασία περιέχονται στο βιβλίο. Απαξιώ να απαντήσω στις προσωπικές κατηγορίες εναντίον μου. Οι συνεργάτες μου και φίλοι Αγωνιστές τής Αντιστάσεως, γνωρίζουν για μένα. Είναι ευχής έργον ότι ο εξάδελφος του Μπαντουβά, Χρήστος Μπαντουβάς, που ευθύς εξ αρχής συμμετείχε εις την ανταρτικήν ομάδα του Μπαντουβά, με πλουσίαν και υπέροχον πράγματι πατριωτικήν δράσιν, αποδοκιμάζει το βιβλίο, και τον καλεί να το αποσύρει της κυκλοφορίας δια το καλό του ιδίου και της Εθνικής Αντιστάσεως. Είναι γεγονός άτι χωρίς την βοήθειαν και την συμπαράστασιν ολοκλήρου του πληθυσμού. δεν θα υπήρχε Εθνική Αντίσταση. Είναι ιδιαιτέρας εξάρσεως, η συμβολή των Ανωγείων και της Επαρχίας Αμαρίου, εις τον αγώνα κατά του κατακτητού, ως κέντρων αντιστάσεως. Το καλοκαίρι ό Ψηλορείτης. και τον χειμώνα το Αμάρι. Διά την συμβολήν των αυτήν, εις τον αγώνα, κατεστράφησαν υπό του κατακτητού, και εκτελέσθησαν εκατοντάδες κάτοικοι των περιοχών. Υπήρχε πάντοτε στενή συνεργασία των Συμμαχικών αποστολών με τις αντάρτικες ομάδες όλης τής Κρήτης, πλην τής ομάδας Μπαντουβά. Μόνον μετά την αναχώρησιν του Μαν. Μπαντουβά εις Αίγυπτον ο αδελφός του Γιάννης Μπαντουβάς συνεργάσθει με τις Συμμαχικές αποστολές και ο εφοδιασμός εις όπλα, πυρομαχικά, ιματισμό, υπόδηση κ.λ.π., των ανταρτικών οργανώσεων ήτο κανονικός από το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Είναι μεγάλη ύβρις κατά τής Εθνικής Αντιστάσεως ότι επωλούντο όπλα και πυρομαχικά δια την ενέργειαν εμπορίου. Αυτό δεν συνέβη ποτέ. Παρουσιάζονται εις τα απομνημονεύματα εκατοντάδες και χιλιάδες αντάρτες. Εγώ δεν είδα ποτέ πάνω από 20 – 40 εις όλην την περίοδον του πολέμου. Το πρόβλημα πάντοτε ήτο ο εφοδιασμός των ομάδων εις τρόφιμα, και το σπουδαιότερο, δεν υπάρχουν εις την Κρήτην, μεγάλοι ορεινοί όγκοι, διά την διατήρησιν μεγάλων μονάδων ανταρτών. Ουδεμία συμμετοχή είχε ο Μαν. Μπαντουβάς εις την φυγάδευσιν του Ιταλού Στρατηγού Κάρτα και του επιτελείου του. Καμιά συνεργασία δεν είχε ποτέ. Η επιχείριση ήτο έργον της ορνανώσεως μου και κυρίως του Πάτρικ Λή Φέρμορ. Παρουσιάζει τον Πολιουδάκην συνεργάτη του και πατριώτη. Του υπενθυμίζω ότι τέλος Αυγούστου 1943 συναντηθήκαμε στου Κρασαναδάμη τη μάντρα. Ό Μπαντουβάς με τον Λή Φέρμορ μου παρουσίασαν τούς Γ. Πιτροπάκη και Χ. Σαριδάκη. Αυτοί, κατά διαταγή του Μπαντουβά θα εκτελούσαν τον Πολιουδάκη στο Ηράκλειο. Πώς αφού ήτο συνεργάτης του απέστειλε το εκτελεστικό απόσπασμα. Βέβαια η εκτέλεσις ματαιώθηκε από δειλία της ομάδας αυτής. Ποτέ δεν δόθηκε διαταγή από την Συμμαχική Αποστολή για επίθεση εναντίον της Βιάννου. Στις 10 Σεπτεμβρίου 1943 έστειλε αγγελιοφόρο στου Σηφογιάννη την μάντρα στην Κασταμονίτσα με γράμμα προς τον Λή Φέρμορ και ερωτούσε χρόνον αποβάσεως των Συμμάχων. Του απήντησαν ότι δεν αναμένεται απόβασις, αλλά να συγκεντρώσει όσα όπλα μπορεί από τούς Ιταλούς, που είχαν καταφύγει στα βουνά μετά την συνθηκολόγηση τής Ιταλίας. Η επίθεσις εναντίον των Γερμανών στην Βιάννο, ήτο μία απερίσκεπτη ενέργεια του. Δεν είναι αλήθεια ότι ο Χάρης Σαριδάκης οργάνωσε την Αντίσταση του Αμαρίου και ότι ο Μαν. Μπαντουβάς οργάνωσε την Αντίσταση των Ανωγείων. Σε κανένα από τα σαμποτάζ δεν έλαβε μέρος η ομάδα Μανώλη Μπαντουβά. Υπάρχουν τόσα ψεύδη και διαστρεβλώσεις τής αληθινής ιστορίας σε βασικά σημεία στο βιβλίο αυτό, ώστε χρειάζεται από τους επιζώντες παράγοντες της Αντιστάσεως, η ανασκευή των. Είναι χαρακτηριστικό της προθέσεως του Μαν. Μπαντουβά στα απομνημονεύματα του να θέλει να υποτιμήσει και να εξευτελίσει μεγάλους και σοβαρούς Αρχηγούς και Αγωνιστές της Αντιστάσεως, αποβλέποντας να αποδείξει την υπεραρχηγίαν του εις την Αντίσταση της Κρήτης. Έτσι δεν γράφεται καθόλου ή πραγματική ιστορία.
Μιχάλης Ακουμιανάκης
Για το ίδιο θέμα ο ιστορικός – ερευνητής Antony Beevor, στο βιβλίο του «ΚΡΗΤΗ η Μάχη και η Αντίσταση» εκδόσεις Γκοβόστη 1991 σελ. 416 αναφέρει. «Ο Μπαντουβάς αγνόησε τις διαταγές που του είχαν δοθεί, να ετοιμαστεί δηλαδή για να βοηθήσει τους Ιταλούς και να αναμείνει περαιτέρω οδηγίες. Ήδη κινούνταν με σκοπό να επιτεθεί στους Γερμανούς στη περιοχή της Βιάννου στη νότια ακτή. Ο αγγελιοφόρος στάλθηκε πίσω με ένα όσο το δυνατόν πιο έντονα γραμμένο μήνυμα. Του έλεγαν να σταματήσει αμέσως και να αποσυρθεί. Ο Leigh Fermor ανέθεσε στον Dunbabin να ασχοληθεί με το πρόβλημα του Μπαντουβά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, καθώς αυτός και ο Μίκης Ακουμιανάκης πήγαν να συσκεφθούν με τον Tavana σχετικά με τα βαρυσήμαντα θέματα της ανακωχής. Σύντομα όμως οι ελπίδες τους για ιταλική αντίσταση εναντίον των Γερμανών εξανεμίστηκαν.». Ο ίδιος συγγραφέας σελ. 358 « Ο Μπαντουβάς , δυσκολευόταν να διακρίνει άλλη αλήθεια εκτός από τη δική του. Αυτό διαφαίνεται από τις μακρές και αναξιόπιστες αναμνήσεις του, τις οποίες υπαγόρευσε σε πολύ μεγάλη ηλικία».
Είχε προηγηθεί και άλλο επεισόδιο μεταξύ Τομ και Μπαντουβά και ο Λη Φέρμορ υπέδειξε εις τον Τομ «να ασχοληθεί με το πρόβλημα του Μπαντουβά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο». Το επεισόδιο έχει σχέση με την διανομή όπλων και εφοδίων. «Στις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου (1942) έγινε μια ρίψη εφοδίων στη θέση Παπά Λάκκος του Ψηλορείτη. Ο Μπαντουβάς ισχυρίστηκε ότι τα εφόδια προορίζονταν για αποκλειστική χρήση της ομάδας του και απείλησε ότι θα τα πάρει με τη βία. Ο Tom εξίσου αποφασισμένος απάντησε «ορίστε κύριοι σκοτώστε ένα άοπλο».
Ο Γ. Ψυχουντάκης αφηγείται ότι ¨μπροστά στην απόφαση και το θάρρος του Tom ο Μπαντουβάς υποχώρησε¨ ενώ η συγκεκριμένη περιγραφή του Tom ήταν ότι ο Μπαντουβάς διέταξε τους άνδρες του να λάβουν θέσεις « και με κάλυψαν με τα τουφέκια τους». Η μεσολάβηση του Πετρακογιώργη και η άφιξη του Xan Fielding έθεσαν τέλος στο περιστατικό και ο Tom επανάκτησε τον έλεγχο των εφοδίων».(TOM J. DUNBABIN. «Μαρτυρίες» Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών Ηράκλειο 2015 σελ. 260) Στηκρίσιμη αυτή στιγμή ο Πετρακογιώργης του είπε. «Σύντεκνε, η ενέργεια σου δεν βρίσκεται στα πλαίσια της φιλικής συνεργασίας μας μετά των συμμάχων μας, στο κρίσιμο σημείο του αγώνα μας. Αναθεώρησε την απόφαση σου, γιατί θα βρεις και εμένα αντιμέτωπο σου». Επικράτησε σιγή για μικρό διάστημα και ο καπεταν Μπαντουβάς σκέφθηκε ψυχραιμότερα και δεν πραγματοποίησε την απειλή του.(Λοχαγού Γεωργίου Κάβου σελ.254,255 Γερμανική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945)
Επίσης, επί του ιδίου θέματος, επιστολή της 5-12-1992 του Πάτρικ Λη Φέρμορ προς Γεώργιο Λεμονάκη.( ακριβές αντίγραφο από το χειρόγραφο ).
Επιστολή Πάτρικ Λη Φέρμορ
Καρδαμύλη KARDAMYLI
Μεσσηνίας MESSENIA
Ελλάς GREECE 5.12.1992
Αγαπητέ κύριε Λεμονάκη,
Ευχαριστώ πολύ δια το ενδιαφέρον έγγραφο του μακαρίτη πατέρα σας. Το διάβαζα με πολύ ενδιαφέρον, διότι περιγράφει ακριβώς αυτό το περίοδο, πριν ν’ αρθω στη Κρήτη (Ιουλίου ’42) που δεν ήμουν παρών, και δεν γνωρίζω καλά, και έτσι οι σελίδες του πατέρα σας συμπληρώνουν ένα μεγάλο κενό. Έτσι δεν είχα σημειώσεις να κάνω! Το μόνο σημείο που μπορώ να σημειώσω διότι ήμουν εκεί την επόμενη μέρα – είναι δια τις απειλές που έκανε ο Μανόλης ο Μπαντουβάς στο Τομ. Είναι ουσιαστικά όπως το περιγράφει, αλλά δεν γύμνωσε το στήθος του με τέτοιο δραματικό τρόπο, διότι δεν ήταν έτσι ο Τομ. Η διαφωνία ήταν μετά τη ρίψη πραγμάτων με αλεξίπτωτα στο Ψηλορείτη – ήθελε ο Μανόλης Μπ. Να πάρει σχεδόν όλα!
Κρατώ το ωραίο ποίημα, διότι βλέπω πως είναι φωτοτυπημένο και σου επιστρέφω τα άλλα. Μόνο έχω φωτογραφήσει τις σελίδες που ενδιαφέρουν τον Πετλέμπουρυ δια να τις στείλω στη IMOGEN GRUNDON η Αγγλίδα αρχαιολόγος που γράφει την βιογραφία του Πετλέμπουρυ.
Δυστυχώς συνάντησα τον Μακαρίτη τον Σατανά. Την πρώτη φορά ήταν την τελευταία νύκτα της Μάχης της Κρήτης. Λίγες ώρες πριν φύγαμε δια την Αίγυπτο. Ο σατανάς ήλθε στο Στρατηγείο μας και είπε στον Ταξίαρχο Τσάπελ. «Παιδί μου, ξεύρω πως θα φύγετε απόψε και να πάτε και να γυρίσετε με το καλό, και θα νικήσουμε μαζί. Μόνον, εν τω μεταξύ δώσε μας όσα όπλα έχετε, δια να συνεχίσουμε τη Μάχη μέχρι τότε». Ο Ταξίαρχος ήταν πολύ συγκινημένος και τον πήραμε στην αποθήκη όπλων, και του δώσαμε όσα ήσαν εκεί. Εγώ το θυμάμαι πολύ καλά, διότι ήμουν ο διερμηνέας.
Την άλλη φορά ήταν στο Κάϊρο, μόλις μετά που έφυγε. Ήταν με τον Ηγούμενο Πρέβελης Αγαθάγγελο και τον Σμιθ Χιούζ. Και νομίζω τον Πουλ. Εφάγαμε μαζί, και ο Σατανάς μου έκανε μία αλησμόνητη εντύπωση.
Ευχαριστώ πολύ! Ζω εδώ, σκοπίμως σαν ερημίτης – συγγραφέας και παλεύω με τα βιβλία που ετοιμάζω. Η μοναξιά είναι η μόνη λύση!
Τον Ιωάννη Ανδρεαδάκη είδα συχνά. Ήταν πάντα παρέα με το Στέλιο τον Κατσαντώνη, και τραγούδησε πολύ ωραία «Χελιδονάκι μου γοργό».
Φιλικές ευχές, και δια τα Χριστούγεννα που πλησιάζουν.
Μιχάλη Πάτρικ Λη Φέρμορ
Επιχειρησιακά σχέδια απόβασης συμμάχων στη Σικελία η Σαρδηνία η Κορσική η Ελλάδα (Πελοπόννησο) – επιχείρηση « κιμάς- mincemeat».
Στις 23 Ιανουαρίου 1943 σε σύσκεψη στη Καζανμπλάνκα ο Τσόρτσιλ και ο Ρούζβελτ αποφάσισαν μια τολμηρή απόβαση στη νότια άκρη της Ιταλικής χερσονήσου. Η επιλογή της Σικελίας έγινε γιατί απέχει μόλις 4 χιλ. από την Ιταλική χερσόνησο έλαβαν μέρος η 7η Στρατιά του υποστράτηγου Πάτον και η 8η στρατιά του στρατηγού Μοντγκόμερι. Προκειμένου να εξαπατήσουν τους Γερμανούς οι σύμμαχοι έκαναν μια σειρά από επιχειρήσεις με γνωστότερη στην ιστορία η επιχείρηση «κιμάς» (mincemeat) που ένα πτώμα ενός υποτιθέμενου Βρετανού Ταγματάρχη που βρέθηκε στις ακτές της Ισπανίας παραπλάνησε τους Γερμανούς με αποτέλεσμα να αποδυναμώσουν την Σικελία με δύο Μεραρχίες που έστειλαν στην Σαρδηνία καθώς και με άλλες δύο Μεραρχίες που έστειλαν από το Κούρσκ του Ανατολικού μετώπου στην Πελοπόννησο. Πράγματι τα στοιχεία που έβαλαν στο πτώμα άφηναν να εννοηθεί ότι η απόβαση θα γινόταν στη Σαρδηνία ή Ελλάδα ( Πελοπόννησο).
Στις 11 Ιουλίου 1943 έγινε η απόβαση στη Σικελία και κατ’ ουσίαν ο στρατηγός Πάτον και ο στρατηγός Μοντγκόμερι δεν βρήκαν σοβαρή Γερμανική αντίσταση, αντιθέτως βρήκαν τους Ιταλούς να τους καλοσωρίζουν.
Πρέπει όμως να εξηγήσω γιατί έπρεπε να πλανάται η εντύπωση της απόβασης των συμμάχων στη Κρήτη. Το Φεβρουάριο του 1942 ο Γερμανός στρατηγός Έρβιν Ρόμμελ νικούσε τους Άγγλους στην Αφρική και επρόκειτο να ενισχυθεί από την Κρήτη με μια Γερμανική μεραρχία. Ο λοχαγός Γουντ Χάουζ, που βρισκόταν στο λημέρι Αβδελιάρης, πήρε ένα σήμα του Γραφείου Κρήτης του Καΐρου, το οποίο ανέφερε ότι έπρεπε να διαδοθεί στο νησί και να γίνει γνωστό, κυρίως στους Γερμανούς, ότι πρόκειται να γίνει απόβαση των Συμμάχων στην Κρήτη και έτσι να εμποδιστεί η αποστολή της Μεραρχίας στο μέτωπο της Αφρικής. Ο Μπαντουβάς ενημερώθηκε από το Γουντ Χάουζ περί της υποτιθέμενης αποβάσεως ( Λοχαγός Γεώργιος Κάβος σελ. 127) Επίσης βλ. «Ρίζες Λευτεριάς» Απομνημονεύματα Δ. Λεμονάκη σελ 110. «Είναι γεγονός ότι ο λαός της Κρήτης περίμενε κάθε μέρα απόβαση, διότι αυτά διέδιδε σκόπιμα η συμμαχική προπαγάνδα και υπήρχαν λόγοι γι’αυτό. Πρώτον αναγκαζόταν ο εχθρός να διατηρεί μεγάλες δυνάμεις στην Κρήτη, περιμένοντας μέρα με τη μέρα απόβαση. Δεύτερο ο λαός έπρεπε να πιστεύει ότι θα γίνει σύντομα συμμαχική απόβαση, γιατί έτσι ετονώνετο το ηθικό του και Τρίτο αποτρεπόταν η συνεργασία Ελλήνων και δυνάμεων κατοχής σε μεγάλη κλίμακα».
Την 1η Σεπτεμβρίου 1942 έφθασε στο αεροδρόμιο του Μάλεμε ο Υπουργός προπαγάνδας της Γερμανίας, Δόκτωρ Γκαίμπελς και μίλησε σε συγκέντρωση αξιωματικών και μεταξύ άλλων είπε: «Συνηθίσαμε μέχρι σήμερα να γνωρίζομε τους θριάμβους των όπλων μας, αλλά ο πόλεμος έχει πολλές ιδιοτροπίες και ίσως βρεθούμε στην ανάγκη ν’ αντιμετωπίσομε κάποια αποτυχία, γι’ αυτό σεις που ευρίσκεσθε μακριά από την πατρίδα σε χώρα κατεχόμενη και που από παράδοση δεν τρέφει καμιά συμπάθεια προς τους κατακτητές της, πρέπει να είστε έτοιμοι και σε επιφυλακή κάθε στιγμή, γιατί μια αποτυχία μάχης στη Λιβύη μπορεί να σας φέρει αντιμέτωπους Αγγλικής απόβασης και νέων αγώνων στην Κρήτη».( Λοχαγός Γεώργιος. Κάβος σελ.244 κεφ.16 Γερμανική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945)
.
Αυτή η εκτίμηση από τους Γερμανούς περί ενδεχομένης απόβασης στη Κρήτη βοήθησε πολύ την αντίσταση στη Στερεά Ελλάδα. διότι απετράπη η ενίσχυση της Γερμανικής δύναμης. όπως είχε προγραμματιστεί.
«Χρειάστηκε να περάσουν μερικές βδομάδες για να μάθω με ανακούφιση από την S.O.E. Καΐρου ότι οι επιχειρήσεις είχαν αναβληθεί την τελευταία στιγμή, γιατί οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να πιστεύουν ότι υπήρχε άμεσος κίνδυνος απόβασης των Συμμάχων στην Κρήτη. Πολλούς μήνες αργότερα ανακάλυψα ότι, για λόγους που δεν αφορούσαν εμάς, το Αρχηγείο Μέσης Ανατολής είχε καλλιεργήσει επίτηδες αυτή τη φήμη για να κάνει τον εχθρό να πιστέψει πως η επίθεση στην Κρήτη ήταν πιθανή». (E.C. MYERS «Η ελληνική περιπλοκή». Οι Βρετανοί στην κατεχόμενη Ελλάδα- εξάντας εκδοτική Ε.Π.Ε. 1975 σελ. 174). .
Αυτή η πολιτική της δήθεν απόβασης στη Κρήτη διεδίδετο μέχρι και την 11η Ιουλίου 1943 που πραγματοποιήθηκε η απόβαση της Σικελίας. Κατά συνέπεια είναι εντελώς άστοχος ο συλλογισμός σύνδεσης των γεγονότων της Σύμης και Βιάννου με μια υποθετική σκέψη περί δήθεν αποβάσεως. Αλλά και αν ακόμη θέλουμε να προσεγγίσουμε τον αρθογράφο και να υποθέσουμε ότι είχαν κάποια σχέση έστω από εσφαλμένη εκτίμηση. Η εκτέλεση των δύο Γερμανών της Σύμης και η σύγκρουση που ακολούθησε σε τι θα ωφελούσε στο γενικότερο σχεδιασμό της απόβασης; Ασφαλώς η ενέργεια αυτή θα λειτουργούσε αρνητικά διότι η απόβαση θα έχανε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και της μυστικότητας και θα καθιστούσε δυσμενή την θέση των συμμαχικών αποβατικών δυνάμεων. Οι Γερμανοί ως αμυνόμενοι θα είχαν ήδη ενεργοποιηθεί και θα είχαν ενισχύσει τις πιθανές αποβατικές ακτές.
Όσον αφορά τα απομνημονεύματα του Μ. Μπαντουβά τα οποία επικαλείται ο αρθογράφος, προς θεμελίωση του ισχυρισμού του, παραπέμπω σε δημοσιεύματα αγωνιστών που έγιναν μετά την κυκλοφορία του βιβλίου (1979) και στις εκδόσεις των βιβλίων που προανέφερα, καθώς και στα πλέον πρόσφατα βιβλία πρώτον της IMOGEN GRUNDON « Ο αρχαιολόγος Τζων Πετλέμπερυ βιογραφία ενός παράτολμου ανθρώπου» εκδόσεις Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου 2017 σελίδες 381, 382, 404-410, 491, 499, 505, 540, 605. και δεύτερον TOM J. DUNBABIN «Μαρτυρίες», Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών Ηράκλειο 2015 σελ.΄177, 194, 259, 260, 261).
Όλες οι εφημερίδες υπάρχουν στο ψηφιακό αρχείο της Βικελαίας βιβλιοθήκης του Δήμου Ηρακλείου.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
Κρητικό Φως 02-05-1979 ε. Μπαντουβάς «Εγώ ‘μουνα η αρχή σ’ ολόκληρο τη (γ)Κρήτη, αλλά και σ’ ολόκληρο το (γ)κόσμο» καθυβρίζει τα ιερά και τα όσια άρθρο της 02-05-79 Κρητικό Φως. Στο ίδιο φύλλο αναδημοσιεύεται άρθρο των Δημητρίου Δομαλάκη αντάρτη της ομάδας ΣΑΤΑΝΑ και Μιχ. Βενέρη Δημοσιογράφου που είχε δημοσιευτεί στις 30-05-1966..
Κρητικό Φως 30-05-1979 Απομνημονεύματα Μ. Μπαντουβά. Άρθρο Δημ. Λεμονάκη. 1ο Μέρος.
Κρητικό Φως 30-05-1979 Ερώτηση Βουλευτών στη Βουλή για του Καπετάν Μπαντουβά απομνημονεύματα. Δήλωση Γεωργίου Σαμαρείτη. Επιστολή των Καράτζηδων.
Κρητικό Φως 06-06-1979 Καπετάν Μπαντουβά απομνημονεύματα. . Άρθρο Δημ. Λεμονάκη 2ο μέρος.
Κρητικό Φως 06-06-1979 Επιστολή Μιχάλη Ακουμιανάκη.
Κρητικό Φως 06-06-1979 επιστολή Δημ. Κίππη Διοικητή Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Ανωγείων 1941 -1943.
Μεσόγειος 28-05-1981 Έπαινος στους αγωνιστές Έλληνες και Βρετανούς της Αντίστασης στη Κρήτη, 1ο μέρος Πάτρικ Λη Φέρμορ.
Μεσόγειος 29-05-1981 Έπαινος στους Αγωνιστές Έλληνες και Βρετανούς της αντίστασης στη Κρήτη, 2ο μέρος Πάτρικ Λη Φέρμορ.
Η Αλλαγή 08-11-1981 Με Δίκαια Κριτήρια η Αναγνώριση της εθνικής Αντίστασης. Άρθρο Δημ. Λεμονάκη.
Κήρυξ 04-06-1982 Μάχη της Κρήτης και Μ. Μπαντουβάς, Ν. Αγγελής
Κήρυξ 25-07-1982 Υβριστές της Εθνικής Αντίστασης. Άρθρο Δημ. Λεμονάκη – Χαρ. Γιανναδάκη.
Η Αλλαγή 19-09-1982 Απάντηση στον Α. Σανουδάκη από Δημήτρη Λεμονάκη.
Η Αλλαγή 27-10-1982 Ο «Σατανάς» απαντά στον Α. Σανουδάκη. Άρθρο Δημητρίου Λεμονάκη.
Μεσόγειος 18-05-1985 Η προσπάθεια κατασπιλώσεως της πανένδοξης Εθνικής Αντιστάσεως Κρήτης προκαλεί την ιερή αγανάκτηση των Αγωνιστών.
Οι πρωτεργάτες αγωνιστές, Παύλος Ζωγραφιστός, Στρατής Σαβιολής, Τηλέμαχος Χαιρέτης, Κ. Κεφαλογιάννης και Δ. Λεμονάκης, απαντούν κάθε ένας με δικό του άρθρο, στην εφημερίδα Αυριανή μετά τη δημοσίευση του άρθρου της κατά του Κων/νου Μητσοτάκη.
Μεταξύ των αρθογράφων της εποχής ήταν και ο πατέρας μου Δημήτρης Λεμονάκης ο οποίος στην τελευταία φράση επιστολής του που δημοσιεύτηκε στις 6-6-1979 στην εφημερίδα «Κρητικό Φως» αναφέρει:
«………….Επειδή ο καπετάν Μανώλης αδικεί τους πάντες και τα πάντα θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν έλεγα ότι τα Ανώγεια και όλα τα Ανωγειανά μητάτα προσφέρανε πολλά στην εθνική αντίσταση και ότι συνεργαστήκανε με απόλυτη σύμπνοια με την ομάδα του Σατανά. Για τα υπόλοιπα σημεία του βιβλίου έχω να πω μονάχα τούτο στον Καπετάν Μανώλη: «Πολύ χοντροκομμένο το’ βγαλες το άλεσμα και δεν ζυμώνεται».
Τέλος προσθέτω ότι όλοι οι ιστορικοί πριν αρχίσουν το γράψιμο πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι επιτελούν εθνικό καθήκον και η ιστορία που γράφτηκε με αίμα απαιτεί σεβασμό.
«Ο πρώτος νόμος του Ιστορικού κατά τον Κικέρωνα, είναι να μη τολμά να λέει τίποτε, όταν αυτό είναι λάθος και ο δεύτερος να τολμά να λέει ότι είναι αληθινό».
Γεώργιος Λεμονάκης
Υποναύαρχος Λ.Σ. (ε.α.)
ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΩΝ ΒΒΒ 