«Λίγο μετά το πρώτο φως της αυγής, αφού προηγήθηκαν βροντές και αστραπές, ολόκληρη η γη συνταράχθηκε. Η θάλασσα αποσύρθηκε και τα νερά της τραβήχτηκαν σε τέτοια έκταση ώστε ο βυθός της αποκαλύφθηκε. Μπορούσε, έτσι, κανείς να δει χωμένα βαθιά στη λάσπη πολλά θαλάσσια όντα και πολλές οροσειρές και κοιλάδες που, ενώ ήταν πάντοτε σκεπασμένες με νερό, έγιναν ορατές, καθώς έπεφταν πάνω τους για πρώτη φορά οι ακτίνες του ήλιου. Πολλά πλοία εξώκειλαν και πολλοί άνθρωποι περιπλανιόνταν στα λίγα νερά που έμειναν μαζεύοντας ψάρια και άλλα θαλάσσια όντα, αλλά τα θαλάσσια κύματα επανήλθαν υπερυψωμένα και όρμησαν πάνω στα αβαθή νερά, στα νησιά και σε εκτεταμένες στεριές ισοπεδώνοντας πολλά κτίρια ή οτιδήποτε συναντούσαν στον δρόμο τους. Τεράστιες ποσότητες νερού φόνευσαν, κατά την επιστροφή τους, πολλές χιλιάδες ανθρώπων. Οταν η μανία των νερών κόπασε, φάνηκαν κατεστραμμένα πλοία και πτώματα ναυαγών. Μερικά μεγάλα πλοία είχαν εκσφενδονιστεί από το κύμα στις στέγες σπιτιών, όπως συνέβη στην Αλεξάνδρεια, και άλλα σε απόσταση μέχρι δύο μίλια μέσα στην ξηρά».
Ετσι περιγράφει ο Ρωμαίος ιστορικός Αμμιανός Μαρκελλίνος τον καταστροφικό σεισμό της Κρήτης και το τσουνάμι που επακολούθησε τον Ιούλιο του 365 μ.Χ. Ο σεισμός αυτός, εξαιτίας του οποίου ισοπεδώθηκαν οι περισσότερες πόλεις της Κρήτης και το νησί ανυψώθηκε από τα δυτικά έως και 9 μέτρα, θεωρείται ακόμα και σήμερα ο ισχυρότερος που έχει συμβεί ποτέ στη Μεσόγειο. Το τσουνάμι του προκάλεσε καταστροφές σε πολλές παραλιακές πόλεις της Ανατολικής Μεσογείου και μάλιστα θεωρείται ότι κατέστρεψε τον φάρο της Αλεξάνδρειας.
Μέχρι σήμερα ο σεισμός αυτός (που υπολογίστηκε στα 8,3 – 8,7 Ρίχτερ) θεωρείται ότι προήλθε από το δυτικό τμήμα της «ελληνικής τάφρου», εκεί όπου η αφρικανική πλάκα βυθίζεται κάτω από την πλάκα του Αιγαίου. Μια νέα μελέτη Ελβετών, Γερμανών και Αμερικανών επιστημόνων (που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο περιοδικό της Αμερικανικής Ενωσης Γεωφυσικής) έρχεται να αμφισβητήσει τη θεωρία αυτή, δίνοντας μια νέα εκδοχή, η οποία «ταιριάζει» με την περιγραφή του Μαρκελλίνου για το τσουνάμι στις ακτές της Αιγύπτου.
«Η επικρατούσα άποψη είναι ότι το επίκεντρο του σεισμού αυτού βρισκόταν δυτικά της Γαύδου, στο σημείο βύθισης της αφρικανικής πλάκας κάτω από το φλοιό του Αιγαίου», εξηγεί ο Χαράλαμπος Φασούλας, γεωλόγος στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, ο μόνος Ελληνας που συμμετέχει στη διεθνή επιστημονική ομάδα. «Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην ανύψωση των νοτιοδυτικών ακτών της Κρήτης, από τα Φαλάσαρνα και τον Μπάλο έως και την Αγία Ρουμέλη και τον Πλακιά. Ομως υπάρχουν διάφορα σημεία που δεν συμφωνούν με αυτή την ερμηνεία για τη γένεση του σεισμού. Για παράδειγμα, στις γεωφυσικές μελέτες ή στις σεισμικές έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην περιοχή, δεν έχει χαρτογραφηθεί σε εκείνο το σημείο ένα τόσο μεγάλο ρήγμα, που να δικαιολογεί σεισμό άνω των 8 Ρίχτερ. Αντίθετα υπάρχει μια τεράστια ζώνη ενεργών ρηγμάτων, από το ρήγμα της Φαλάσαρνας έως τη ρηξιγενή ζώνη των Σφακίων, που θα μπορούσε να έχει δώσει τέτοια μεγέθη σεισμών».
Η διεθνής επιστημονική ομάδα, η οποία έχει παρουσία στην Κρήτη μέσω διαδοχικών ερευνητικών προγραμμάτων και διδακτορικών μελετών την τελευταία 20ετία, προσέγγισε την υπόθεση με έναν νέο τρόπο. Η ομάδα υπό τον καθηγητή Ρίτσαρντ Οττ, από το Γερμανικό Κέντρο για τη Γεωεπιστημονική Ερευνα (German Centre for Geoscience Research) συνέλεξε και χρονολόγησε με άνθρακα απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών (όπως κοράλλια και γαστερόποδα) από οκτώ διαφορετικές θέσεις στη νοτιοδυτική ακτή της Κρήτης, ενώ στα Φαλάσαρνα, την Παλαιόχωρα και τη Χώρα Σφακίων πραγματοποίησε επιπλέον εγκάρσιες δειγματοληψίες ιζημάτων. Παράλληλα, δημιούργησε δύο νέα μοντέλα για να προσομοιώσει την ανύψωση που θα μπορούσε να έχει προκαλέσει στην Κρήτη ένας σεισμός όχι από την ελληνική τάφρο, αλλά από τα ενεργά ρήγματα Φαλάσαρνας – Σφακίων και το είδος του τσουνάμι που θα δημιουργούνταν από αυτά.
«Καταλήξαμε σε μια νέα υπόθεση. Κατ’ αρχήν, ότι ο σεισμός του 365 μ.Χ. δεν ήταν τόσο ισχυρός όσο θεωρείται, αλλά ότι δεν ξεπέρασε τα 8 Ρίχτερ. Επιπλέον, ότι η ανύψωση των εδαφών της Δυτικής Κρήτης δεν έγινε με μιας, με τον σεισμό του 365 μ.Χ., αλλά σταδιακά, με μια σειρά ισχυρών σεισμών που προηγήθηκαν τους προηγούμενους αιώνες», λέει ο κ. Φασούλας. «Οσο για το τσουνάμι, η γένεσή του από έναν σεισμό στη ζώνη των ενεργών ρηγμάτων Φαλάσαρνας – Σφακίων ταιριάζει καλύτερα με τις ιστορικές περιγραφές. Αν είχε προκληθεί από τη βύθιση της αφρικανικής πλάκας, στην Αλεξάνδρεια θα είχε γίνει μια πολύ μικρή απόσυρση της θάλασσας και μετά η επιστροφή της με πολύ μεγάλα κύματα, όπως είδαμε πριν από λίγα χρόνια με το τσουνάμι στην Ινδονησία. Αντίθετα ένα τσουνάμι από τα ρήγματα της περιοχής θα προκαλούσε πρώτα πολύ μεγάλη απόσυρση της θάλασσας και μετά διαδοχικά κύματα, όπως περιγράφει ο Αμμιανός Μαρκελλίνος ότι συνέβη».
Σεισμικός κίνδυνος
Η αξία της συγκεκριμένης επιστημονικής έρευνας, πάντως, δεν αφορά μόνο το παρελθόν, αλλά και το μέλλον. «Αν μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε τον μηχανισμό που προκάλεσε τις ανυψώσεις του εδάφους, αυτό θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε και τους ρυθμούς που επαναλαμβάνονται τέτοια ακραία γεγονότα και ποια ρήγματα συνδέονται με αυτά. Επομένως, θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε καλύτερα τον σεισμικό κίνδυνο που διατρέχει η Κρήτη και βέβαια όλη η Ανατολική Μεσόγειος», καταλήγει ο κ. Φασούλας.
Αυτές τις μέρες του Μάη έρχονται ιστορικές μνήμες στο νου μας και μια αναφορά, ένα στεφάνι και ένα κεράκι στο τάφο των ηρώων της Μάχης Κρήτης είναι ένα ιερό χρέος για όλους μας. Η παρουσίαση της ιστορικής συλλογής και η εμβάθυνση στη γνώση της τοπικής ιστορίας μπορούν να ευαισθητοποιήσουν και να αποτελέσουν πολύτιμες πνευματικές ψηφίδες για τον οραματισμό των επόμενων γενεών
Ένας εκ των κορυφαίων αγωνιστών της Μάχης Κρήτης ήταν ο Αντώνης Γρηγοράκης ή Ιατράκης αλλά περισσότερο γνωστός ως «Σατανάς».Γεννήθηκε το 1888 στο Κρουσώνα. Έζησε σαν παιδί τη τελευταία φάση της Τουρκοκρατίας. Ήταν έξυπνος, δαιμόνιος θα λέγαμε, ζωηρός κι’ από μικρό το περιβάλλον του τον αποκαλούσε «Σατανά».
Έφηβος έζησε τις ιδέες και τα γεγονότα του 1905, του κινήματος του Θερίσου, και τους Θερισανούς επαναστάτες. Mεγάλωσε μέσα σ’αυτό τον κύκλο των Τουρκομάχων με Αρχηγό τον Ανδρέα Μακατούνη. Ωρίμασε με την ιδέα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα και τους πολιτικούς αγώνες που γίνονταν στο ΜαλεβIζι, αλλά και στα Χανιά, έδρα της Κρητικής Βουλής. Το 1912 είναι στο Δήμο Κρουσώνα δημογέροντας, παρακολουθεί τα γεγονότα και τις αλλαγές που προωθεί ο Ελευθέριος Βενιζέλος τις πατριωτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Στίς 15 Σεπτεμβρίου 1920 συμμετέχει με άλλους Κρουσανιώτες ως επίσημοι προσκεκλημένοι στην στέψη του Ελευθερίου Βενιζέλου με χρυσό στέφανο στο καλλιμάρμαρο στάδιο. Ο Σατανάς και η αντιπρόσωποι του Κρουσώνα παρασημοφορήθηκαν την ίδια μέρα.
Μετά την μικρασιατική καταστροφή εγκαθίσταται στο Ηράκλειο και ιδρύει ένα από τα καλλίτερα της εποχής καφενείο και του δίδει την ονομασία «Σύνταγμα». Η προσωπικότητα του και το κοινωνικό του κύρος ακτινοβολούσε στις ψυχές αυτών που τον γνώριζαν. Το καφενείο «Σύνταγμα» σύντομα γίνεται τόπος συνάντησης όλων των ιδεολόγων και των μεγαλεμπόρων σταφίδας, λαδιού και χαρουπιού. Το 1934 οργανώνεται στη Δημοκρατική Άμυνα. Το κίνημα του 1935 θα σημαδέψει το Σατανά. Τραυματίζεται και μεταφέρεται στην κλινική του Μωράκη. Μετά την αποθεραπεία του φυλακίζεται στις κάτω φυλακές και μένει στην απομόνωση για 42 μέρες.
Ο Σατανάς ήταν γεννημένος Αρχηγός. Χαρισματικός, απλός στην καθημερινότητα του και ταυτόχρονα άνδρας ριψοκίνδυνος, αποφασιστικός, ετοιμοπόλεμος, δεινός σκοπευτής, πιστός υπηρέτης της Ελευθερίας και ρομαντικός ιδεολόγος, έτοιμος να θυσιαστεί για την πατρίδα και τα ιδανικά του. «Όλα θα γίνουν Στρατηγέ μου, μπορώ να γίνω ακόμη και οβίδα και να με πετάξετε στη πατρίδα μου αρκεί να φέρω αποτέλεσμα» δηλώνει στο Στρατηγό των Συμμαχικών Δυνάμεων κατά την πρώτη συνάντηση τους στο Κάϊρο. Ο Patrick Lee Fermor, ο γνωστός ως καπετάν Μιχάλης ή Φιλεντέμ τον σκιαγραφεί «Ήταν μια κοντή αποφασιστική μορφή, φανερά ένας διακεκριμένος καπετάνιος με άσπρα μουστάκια και μια γενειάδα στο σαγόνι, όπως ένας Μινωϊτης. Η ματιά του ήταν καθαρή και ευχάριστη».
Την ίδια εποχή πριν από το πόλεμο ζούσε στο Ηράκλειο ένας Άγγλος ο John Pedlembury. Ήταν αρχαιολόγος, απόφοιτος του Cambridge έφορος της Κνωσσού από 1930-1934. Μετά την απόσυρση του Evans, είχε ως βάση τη Βίλα Αριάδνη, γνώριζε τα Ελληνικά και την Κρητική διάλεκτο, είχε πάθος με τους χάρτες και υπερηφανευόταν ότι γνώριζε «το νησί καλύτερα από τον καθένα». Ντυνόταν με παραδοσιακή Κρητική στολή. Οι Κρητικοί έκαναν μαντινάδες και τραγούδι γι’ αυτόν, παραξενευμένοι με τον Εγγλέζο με το γυάλινο μάτι και το μπαστούνι-ξίφος που περπατούσε με δρασκελιές το νησί τους. Είχε άμεση σχέση με τον Υποπρόξενο του Αγγλικού Προξενείου στο Ηράκλειο τον Ηλιάδη. Πριν από το πόλεμο ο Pedlembury λέει στον Ηλιάδη
– Θέλω έναν άνδρα αποφασιστικό, με κύρος ριψοκίνδυνο
– Τον έχω Σατανά τον λένε, από τον Κρουσώνα. Έτσι έγινε η γνωριμία τους μέσω του Ηλιάδη και ο συνηθισμένος τόπος συνάντησης τους ήταν το καφενείο «Σύνταγμα»
Το 1938 ο Pedlembury. κλήθηκε από το γραφείο πολέμου – Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφοριών – και κρίθηκε ως κατάλληλος για ειδικές επιχειρήσεις. Όταν ήρθε η ώρα άρχισε να οργανώνει, με το Σατανά την άμυνα του νησιού. Το 1940 ο Σατανάς αν και σε ηλικία 52 ετών ζητά από το Μεταξά να πάει να πολεμήσει στην Αλβανία. Το αίτημα του απορρίπτεται. Ο Pedlembury τον βλέπει προβληματισμένο και του λέει «εμείς καπετάνιο τον εχθρό θα τον αντιμετωπίσουμε εδώ. Ο εχθρός δε θ’αργήσει να’ρθει». Έχουν αρχίσει να οργανώνουν την άμυνα στην περιοχή της Χανιόπορτας. Ο Σατανάς, στις αρχές Μαΐου 1941 εξασφαλίζει μέσω του Pedlembury ένα μεγάλο αριθμό όπλων που μεταφέρθηκαν στον Κρουσώνα και διανεμήθηκαν στους άνδρες του χωριού από τον Ενωματάρχη Χρήστο Μαράκη, από τη Δρίμισκο Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνης, Ο Μαράκης γι΄ αυτό το λόγο εκτελέστηκε από τους Γερμανούς.
Οι Άγγλοι ετοιμάζονται για αποχώρηση και ο Σατανάς επισκέπτεται στις 28 Μαΐου 1941, παραμονή της αναχώρησης τους, την 14η Ταξιαρχία που βρισκόταν σε μια σπηλιά στο σημερινό Κατσαμπά, μεταξύ αεροδρομίου και της πόλης του Ηρακλείου και ζητά από τον ταξίαρχο Chappell όπλα. Ο ταξίαρχος ανταποκρίθηκε στο αίτημα του καπετάνιου του παρέδωσε ένα μεγάλο αριθμό τουφεκιών για να συνεχισθεί ο αγώνας, τα οποία μετέφερε στον Κρουσώνα. Διερμηνέας στο διάλογο Chappell-Σατανά ήταν ο Patrick Lee Fermor .
Πριν από τη Μάχη της Κρήτης οι Γερμανοί είχαν ζητήσει από τους πράκτορες τους να επισημάνουν σε χάρτη τις βρύσες νερού μέσα και έξω από την πόλη. Στη διασταύρωση των δρόμων Θερίσσου και 62 Μαρτύρων υπήρχε μια βρύση. Οι δύο άνδρες ο Pedlembury και ο Σατανάς επεσήμαναν ότι η βρύση αυτή θα είναι ο τόπος έλξης των Γερμανών. Για την αποτελεσματικότερη αμυντική οχύρωση στη Χανιόπορτα θα έπρεπε να χτυπήσουν τους Γερμανούς από τα Ενετικά Τείχη. Στις 21 Μαϊου οι Σατανάς, Pedlembury, Ξωμεριτάκης Αποστόλης και Ουστομανωλάκης Νικόλας με τέσσερα όπλα που είχαν στόχο αποκλειστικά αυτή τη βρύση, σκότωσαν αρκετές δεκάδες Γερμανών.
Οι Γερμανοί ενισχύονται συνεχώς και παγιώνουν τις θέσεις τους γύρω από το Ηράκλειο. Οι δύο άνδρες, Σατανάς και Pedlembury, φιληθήκανε και χωρίσανε την 21η Μαϊου 1941 έξω από τη Χανιόπορτα και ως τόπο συνάντησης όρισαν τον Κρουσσώνα. Ο Pedlembury προχώρησε για να βγει από την πόλη, από την 62 Μαρτύρων αλλά στα καμίνια χτυπήθηκε και τραυματίστηκε. Σύρθηκε σε μια καλύβα. Εκεί όμως τον βρήκαν οι Γερμανοί και τον σκότωσαν. Λένε ότι τον ξέθαψαν δύο φορές για να βεβαιωθούν για το θάνατο του και πράγματι βεβαιώθηκαν από το γυάλινο μάτι του. Όλο το δεκαήμερο των μαχών με τους Γερμανούς ο Σατανάς έλαβε μέρος στις οδομαχίες που έγιναν στο Ηράκλειο.
Τις επόμενες μέρες συνέχισε τον αγώνα μέσα στην πόλη μαζί με άλλους. Όπως αναφέρει ο Λευτέρης Μαλαγαρδής στο βιβλίο του Αρμαγεδδών ο Σατανάς μαζί με τον Έφεδρο Αξ/κό Γρηγόρη Ζερβάκη επιτέθηκαν στην Ιονική Τράπεζα που είχε καταληφθεί από τους Γερμανούς και ανακατέλαβαν την τράπεζα.
Ο Jack Hamson εκτελώντας το σχέδιο Pedlembury – Σατανά, είχε ανέβει στη Νίδα με 100 εθελοντές από Κρουσώνα και Ανώγεια με υπεύθυνο τον Αντώνη Γωνιανάκη τον αποκαλούμενο Τουρκαντώνη και κάνανε σκόρπιους σωρούς από πέτρες, αποτρεπτικά μέτρα για την προσγείωση εχθρικών αεροπλάνων στο οροπέδιο της Νίδας. Τη νύχτα της 24ης του Μάη ο Jack Hamson κατέβηκε στον Κρουσώνα, συναντήθηκε με το Σατανά και τότε έμαθε για το θάνατο του Pedlembury. Ο Σατανάς –περί τα τέλη Μαϊου- ανέβηκε στα Κρουσανιώτικα βουνά, στο λημέρι του Βρωμονερού κι εκεί καρτερικός, περίμενε τους χωριανούς της στρατευμένης γενιάς να γυρίσουν από την Αλβανία, δεδομένου ότι οι άνδρες που είχαν επιστρατευθεί στο Αλβανικό Μέτωπο αναζητούσαν τρόπο επιστροφής για την Κρήτη. Ξεκίνησε την συγκρότηση της ομάδας με εθελοντική συμμετοχή των Κρουσανιωτών.
Πρέπει όμως να τονίσω ότι εκτός από τους αγωνιστές της πρώτης γραμμής υπήρχε και ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών από άνδρες και γυναίκες. Η προσφορά της Κρουσανιώτισας ήταν ουσιαστική σε διάφορους τομείς. Πληροφορίες, ρουχισμός, και τροφοδοσία. Ο Κρουσανιώτης βοσκός κάλυπτε κι’ αυτός ένα τομέα πληροφοριών και με φιλότιμο ανταποκρινόταν στις ανάγκες της τροφοδοσίας των ανταρτών. Αυτή την προσφορά προς την πατρίδα την πλήρωσε ο Κρουσώνας με βαρύ φόρο αίματος. Εβδομήντα πέντε νεκροί ήταν το τίμημα της περιόδου 1940-45 και 17 σπίτια κάηκαν ως αντίποινα. Στη δεκαετία του ’40 δεν υπήρχε οικογένεια χωρίς μαυροφορεμένη γυναίκα. Όταν ήμουν μικρός νόμιζα ότι το μαύρο ήταν μόδα και ότι όλες οι γυναίκες ήταν καλόγριες.
Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Γερμανούς, το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής άρχισε ν’ αναζητεί τον Pedlembury. Έτσι άρχισε η αναζήτηση του Σατανά από τους Άγγλους, ως του πλέον έμπιστου συνεργάτη του Pedlembury καθώς ο Σατανάς θα μπορούσε να πληροφορήσει τους Άγγλους για την τύχη του Pedlembury. Ο πλωτάρχης Francis Pool, με υποβρύχιο αποβιβάσθηκε την 26 Ιουλίου 1941 κάτω από τη Μονή Πρέβελη και ζήτησε από τον Ηγούμενο Αγαθάγγελο Λαγουβάρδο να βρεθεί ο Σατανάς και στο επόμενο ταξίδι της επιστροφής του στην Αίγυπτο να βρίσκεται στην περιοχή επιβίβασης. Ο Ηγούμενος Αγαθάγγελος Λαγουβάρδος έστειλε γράμμα, με αγγελιοφόρο τον καλόγερο Κλάδο της Μονής Αρκαδίου, στον Γιάννη Δραμουντάνη – Στεφανογιάννη, αρχηγό της ομάδας Ανωγείων για να ειδοποιηθεί ο Σατανάς. Ο Στεφανογιαννης έστειλε το Κωστή Δραμουντάνη στο Κρουσώνα προς συνάντηση του Δημήτρη Λεμονάκη, ανιψιό του Σατανά ο οποίος και τον οδήγησε στο λημέρι του Αρχηγού.
Ο Σατανάς πήρε το μήνυμα και στις 22 Αυγούστου 1941 επιβιβάστηκε στο υποβρύχιο Turbain με κυβερνήτη τον Πλωτάρχη Francis Pool και αναχώρησε για την Αίγυπτο. Στις 9 Οκτωβρίου 1941 επέστρεψε πίσω στην Κρήτη αποβιβάστηκε στο Τσούτσουρα μαζί με τον Jack Smith Hughes τον Ralf Stockbridge και ανέβηκαν στον Αχεντριά στη θέση Αφέντη Χριστού προς συνάντηση του Ταγματάρχη Φιλιππάκη. Εκεί εγκαταστάθηκε και ο πρώτος ασύρματος με ασυρματιστή τον Ralf Stockbridge (Σήφης η Μιχαλάκης). Την επόμενη μέρα μετά από πορεία μιας νύχτας έφτασαν στο Σάρχο στο σπίτι του Νικήτα Στρατάκη. Αμέσως έγιναν επαφές με τον Μπαντουβομανώλη, τον Πετρακογιώργη και τον Στεφανογιάννη και γνωστοποιήθηκε σε όλους ως τόπος συνάντησης των κορυφαίων καπεταναίων οι Άνω Ασίτες, στο σπίτι του Μπαντουβομανώλη.
Ο Σατανάς ανέπτυξε το Σχέδιο Οργάνωσης της Εθνικής Αντίστασης όπου ο βασικός στόχος ήταν κυρίως τα σαμποτάζ για ν’ αναγκάζεται ο εχθρός ν’ απασχολεί δυνάμεις επάνω στο νησί. Συντάχθηκε μια επιστολή με αποδέκτη το συμμαχικό στρατηγείο καθ’ υπαγόρευση των καπεταναίων. Ο Νικόλας Σταυρακάκης έκανε καθήκοντα γραμματέα. Στην επιστολή, εκτός των άλλων, αναφερόταν και ο τομέας δράσεως κάθε αρχηγού.
Σατανάς: επαρχία Μαλεβιζίου και πόλη Ηρακλείου
Μπαντουβάς: επαρχίες Τεμένους και Μονοφατσίου
Πετρακογιώργης: όλη την περιφέρεια της Μεσσαράς
Στεφανογιάννης: όλο το Μυλοπόταμο
Ο αγώνας του Αντάρτικου στο νομό Ηρακλείου ξεκίνησε με τρεις Αρχηγούς τον Αντώνη Γρηγοράκη Σατανά, το Μανόλη Μπαντουβά και τον Πετρακογεώργη.
Κάθε ένας είχε την ομάδα του και τη περιοχή του. Αλλά πολλές φορές δρούσαν συνδυασμένα σε σχέδια κοινών επιχειρήσεων με τις οδηγίες του Tom Dubabin που είχε την έδρα του στο Λημέρι του Στεφανογιάννη στη Κορακόπετρα πάνω στο Ψηλορείτη. Ο Tom Dubabin ήταν αρχαιολόγος-συγγραφέας, απόφοιτος του κολεγίου All Souls της Οξφόρδης, γνώστης της Ελληνικής γλώσσας. Αντικατέστησε τον Woodhaouse στην Κρήτη, έφτασε 15-4-1942 και ανέλαβε από το 1942 ανώτερος Βρετανός αξιωματικός σύνδεσμος με την Κρητική αντίσταση. Ανέλαβε την Διοίκηση της αποστολής του SOE. Συνήθιζε να κατεβαίνει στην πόλη ντυμένος με Κρητική ενδυμασία. Κάποτε συναντήθηκε με ένα Γερμανό Αξιωματικό, αρχαιολόγος κι’ αυτός που είχαν γνωριστεί στη Κρήτη πριν το πόλεμο, αλλά ευτυχώς ο Γερμανός τον κοίταξε μεν αλλά δεν τον γνώρισε. Ο Patrick Leigh Fermor έγραψε: Ένα από τα πιο πολύτιμαπροσόντα του Tom, ήταν «να μην εμποδίζει τίποτα χρήσιμο, να αποκλείει καθετί βλαβερό, ένα είδος τροχονόμου στη ροή των γεγονότων».
Ο Στεφανογιάννης ο Αρχηγός της Ομάδας Ανωγείων είχε συνεργασία με την Ομάδα του Σατανά. Ο μαντατοφόρος της ομάδας Δημήτρης Λεμονάκης δρασκέλιζε τις μαδάρες για να πάει το μήνυμα από το υποβρύχιο, συνήθως από τη παραλία του Κρότου επάνω στο Ψηλορείτη στο λημέρι του Αρχηγού. Ο Στεφανογιάννης, όπως και ο Σατανάς, δεν αξιώθηκε να δει την πατρίδα του ελεύθερη . Σε μια κύκλωση των Ανωγείων σκοτώθηκε από τους Γερμανούς στις 13 του Φλεβάρη 1944. Εκείνο το τελευταίο βράδυ ήταν στο σπίτι του στα Ανώγεια μαζί του ο Δημήτρης Λεμονάκης ο οποίος τον παρότρυνε να φύγουν από το χωριό. Ο Στεφανογιάννης όμως παρέμεινε στο σπίτι του
Ο Σατανάς τον Ιούνιο του 1942 αρρώστησε βαριά πάνω στα Κρουσανιώτικα βουνά. Τον ίδιο μήνα, στις 14 Ιούνιο 1942 σε αντίποινα για το μεγάλο σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Ηρακλείου οι Γερμανοί σκότωσαν τον ανηψιό του Δημήτρη Γρηγοράκη μαζί με 50 επιφανείς Ηρακλειώτες. Οι σύμμαχοι πληροφορούμενοι την κατάσταση υγείας του Αρχηγού στέλνουν πλοιάριο ειδικών επιχειρήσεων στο σημείο ΤΙΝ κάτω από το χωριό Κρότος και ο Σατανάς για δεύτερη φορά αναχωρεί για την Αίγυπτο την 23η Ιουνίου 1942, μαζί με τους Λόρδο Gellico και Κώστα Πετράκη, που είχαν λάβει μέρος στο σαμποτάζ του αεροδρομίου Ηρακλείου. Στις 25 Ιουλίου 1943 καταχωρήθηκε στο πίνακα καταζητούμενων της μυστικής Χιτλερικής Αστυνομίας με το κωδικό « satanas GFP-611-3/90/43-(F) ».
Ένα χρόνο αργότερα, ήτοι την 6η Ιουνίου του 1943 φεύγουν και ορισμένοι αγωνιστές της ομάδας για την Αίγυπτο. Ανδρεαδάκης Γιάννης, Βιδάκης Νικόλας (Τσικαλάς), Γιανναδάκης Χαράλαμπος, Δομαλάκης Αντώνης, Δομαλάκης Δημήτρης, όλοι από τον Κρουσσώνα, Γαρεφαλάκης Γιώργης από το Χαμέζι Σητείας και Παπαδάκης Μιχάλης από τα Καπετανιανά Στο τέλος Νοεμβρίου αναχώρησαν για την Αίγυπτο και οι, Μενέλαος Ξυλούρης, ο γιατρός Αλέκος Ιερωνυμίδης και ο παπάς Γιώργης Βεργετάκης. . Όλοι εκπαιδεύτηκαν στη σχολή κομάντος. Το τρίτο 10/ήμερο του Οκτωβρίου 1943 ο Σατανάς αφήνει την τελευταία του πνοή στην Αλεξάνδρεια
Αξίζει να αναφερθώ στη συμμετοχή της ομάδας σε επιχείρηση διαφορετική από εκείνες των ανταρτών του βουνού. Αρχές Απριλίου του 1944 στασίασαν τα πληρώματα του Ελληνικού στόλου στην Αλεξάνδρεια. Σε μια κρίσιμη καμπή του Εθνικού αγώνα και υπό τον άμεσο κίνδυνο βομβαρδισμού και βύθισης του Ελληνικού στόλου κατ’ εντολή του Cunningham Ναυάρχου Στόλου Ανατολικής Μεσογείου ο Σοφοκλής Βενιζέλος ως Πρωθυπουργός και ο Ναύαρχος Πέτρος Βούλγαρης ως Αρχηγός Ναυτικού επέτυχαν την επίλυση της στάσης με Ελληνικά στρατιωτικά τμήματα. Οι άνδρες της ομάδας Σατανά εκλήθησαν από το Σοφοκλή Βενιζέλο και εντάχθηκαν στις δυνάμεις ανακατάληψης των πλοίων. Η επιχείρηση έγινε Σάββατο 22 προς Κυριακή 23 Απριλίου 1944. Στις 10 πρωινή ώρα της 23 Απριλίου 1944 ο Ναύαρχος Βούλγαρης υψώνει εκ νέου τη σημαία του Αρχηγού Στόλου επί του πολεμικού πλοίου «Σαχτούρη».
Οι έξι άνδρες της ομάδας Σατανά, Ανδρεαδάκης Γιάννης, Βιδάκης Νικόλαος, Γιανναδάκης Χαράλαμπος, Δομαλάκης Αντώνης, Δομαλάκης Δημήτρης και Ξυλούρης Μενέλαος, επέστρεψαν στην Κρήτη στις 10 Μαίου 1944 και μαζί με τους υπολοίπους συνέχισαν τον αγώνα, με πνεύμα συναίνεσης γιατί δέχτηκαν όλοι το θεσμό της συναρχηγείας.
Είχαν τον πλήρη έλεγχο της περιοχής μεταξύ Κρουσώνα και Ανωγείων, έλαβαν μέρος και σε μάχες κοντά στο Ηράκλειο όπως στα γιοφυράκια, σταυρωμένου στο μεγάλο σαμποτάζ των αποθηκών καυσίμου της Σίβας, σε σαμποτάζ καταστροφής καλωδίων τηλεπικοινωνιών και μετά τον πόλεμο αμέσως εκλήθησαν να συμβάλλουν στη εδραίωση της τάξης στη πόλη του Ηρακλείου υπό τας διαταγάς του Συνταγματάρχου Ανδρέα Νάθενα.
Το 1942 κυκλοφόρησε από τη Γερμανική προπαγάνδα ένα βιβλίο και διανεμήθηκε στους επιτελείς Γερμανούς αξιωματικούς, με ειδική αναφορά στο Αντώνη Γρηγοράκη –Σατανά και στο Pedlembury .
Απόσπασμα από το βιβλίο του Γερμανού συγγραφέα HEINZ HUNGER ERNST ERICH STRASSI που κυκλοφόρησε το 1942, KAMPF UND INTRIGE UM GRIECHENLAND (σελ. 274 επ.)
«Ο Pendlebury έκανε την στρατολόγηση του ανάμεσα σε σκοτεινά στοιχεία του λιμανιού και σε βίαιους νταήδες της υπαίθρου προκειμένου να σχηματίσει σώμα επικεφαλής των ατάκτων ανά περιφέρεια τους οποίους αποκαλούσε «καπετάνιους» αναφορικά με τους πάλαι ποτέ αρχηγούς των Κρητικών επαναστάσεων εναντίων των Τούρκων. Ήταν πέρα για πέρα βίαιοι άνθρωποι, που δεν δίσταζαν να εφαρμόσουν κάθε μορφή βίας. Ο ίδιος ο Pendlebury δεν έτρεφε κανενός είδους ψευδαισθήσεις για την ηθική ποιότητα της ομάδος του την οποία είχε χαρακτηρίσει σαν σχολή συμμοριτών (gangster). Από τους 15 καπετάνιους που είχε υπό των διαταγών του, οι 12 είχαν την χειρότερη φήμη. Ήταν λιμενεργάτες, ναυτικοί, μετανάστες από την Τουρκία (μ/σιάτες), έμποροι ναρκωτικών και μερικοί χωριάτες. Ένας από αυτούς που κατείχε προνομιακή θέση και λέγονταν Γρηγοράκης, έφερε λόγω της κτηνωδίας του το προσωνύμιο «Σατανάς». Κατάγονταν από το χωριό Κρουσσώνα. Ο Pendlebury θα συναποφασίσει με την φρουρά του για τις λεπτομέρειες περί εξοπλισμού και οργάνωσης της, που είναι παρόμοια με αυτήν του βρετανικού σώματος εθελοντών και με αυτήν στο εξής θα εξουσιάζει και θα τρομοκρατεί τους κατοίκους του νησιού. Εκτός αυτών, ο Pendlebury διατηρεί ακόμα ένα ασκέρι από περίπου 80 πληρωμένους Κρητικούς καταδότες, οι οποίοι διαδίδοντας ψευδή συνθήματα και αποτρόπαιες φήμες υπέθαλπαν και συντηρούσαν μίσος εναντίον Γερμανίας και Ιταλίας. Έπειτα από 7μηνη δραστηριότητα γράφει στην σύζυγό του με εμφανή ικανοποίηση»:(Φωτογραφία Σατανά και Pendlebury ).
: «Το κακό πνεύμα της Κρήτης Mr. John Pendlebury, αρχαιολόγος και πράκτορας της Secret Service, που οργάνωσε τον άτακτο πόλεμο εναντίον των αλεξιπτωτιστών μας. Προτιμούσε να φοράει Κρητική παραδοσιακή στολή. Και δίπλα το δεξί του χέρι, ένας από τους καπετάνιους του ο οποίος λόγω της κτηνωδίας του προσονομάζουνταν Σατανάς».
Ο Αντώνης Γρηγοράκης – Σατανάς τιμήθηκε με τον ανώτατο τίτλο του επίτιμου μέλους του Εξόχου Τάγματος της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Με τον ίδιο τίτλο τιμήθηκαν ο Ηγούμενος της Μονής Πρέβελη Αγαθάγγελος Λαγουβάρδος, ο Καπετάν Πέτρακας, ο Γιώργης Ψυχουντάκης και ο Παύλος Γύπαρης.
Όλοι οι αγώνες του Κρουσώνα με Αρχηγό τον Αντώνη Γρηγοράκη – Σατανά δεν άφησαν ανεπηρέαστο το Βαγγέλη Καλλέργη από την Πλώρα Μεσσαράς ο οποίος ως νέος Βιτσέντζος Κορνάρος έγραψε στης 18-12-1944 σε έμετρο την Ιστορία του τόπου μας, και αναφέρει όλους εκείνους που θυσίασαν τη ζωή τους.
O Patrick Lee Fermor σε ομιλία του στις 21 Μαίου 2001 στο Ηράκλειο για τον John Pedlembury χαρακτηρίζει το Σατανά ως ένα βετεράνο παλιό πολεμιστή και φυσικό Αρχηγό των Βουνών και συνεχίζει: «αυτός ο καπετάνιος φαίνεται, κοιτάζοντας στο παρελθόν, ότι αντιπροσωπεύει το εσώτατο πνεύμα της Κρήτης. Έκτοτε για μένα οι δύο άνδρες (Πετλέμπουρυ – Σατανάς) ήταν το σύμβολο φιλίας στα όπλα, που έφερε τα δύο έθνη μαζί τόσο κοντά και τα έκανε να νιώθουν, πέρα από οτιδήποτε, ότι αυτή η περίοδος της απόγνωσης θα τελείωνε κατά τον ένα ή άλλο τρόπο ενάντια σε όλες τις ανισότητες στη ΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, για την οποία όλοι είχαμε πολεμήσει».
Ακουμπούμε με ευλάβεια στη μνήμη των ηρώων μας και γινόμαστε αχθοφόροι για τη μεταφορά στις επόμενες γενιές αυτού του Ιστορικού μεγαλείου. Οφείλουμε να διαφυλάξουμε αρχές και αξίες πάνω στις οποίες μπορούμε να δημιουργούμε και να κτίζουμε σ’ αυτό το τόπο που χάριν στις θυσίες των ηρώων που τιμούμε έχομε το προνόμιο να ζούμε κάτω από την ομπρέλα της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας.
Αυτές τις μέρες και όσο ποτέ άλλοτε το συναίσθημα παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητά μας. Η κοινωνική απόσταση όπως ονομάζεται πλέον το «Μένουμε σπίτι» ανατρέπει ότι θεωρούσαμε ως πλεονέκτημα πολιτισμού και ανταλλαγής σχέσεων.
Σε αυτή την εξέλιξη η ψυχολογική ανάγκη του ανθρώπου, έχοντας στη διάθεση του περισσότερο χρόνο, αναζητά στίγμα στην αποδυναμωμένη ασφάλεια του, ανάμεσα στο εγκόσμιο και στο υπερβατικό. Άραγε τι πιο αναλλοίωτο και διαχρονικό από την αναπαράσταση του θείου δράματος και του βαθύτερου νοήματος αυτού, της Ανάστασης!
Μήνυμα ελπίδας και προσμονής. Διότι είναι η πρώτη φορά που αντιστρέφονται οι όροι και από την απώλεια του προορισμού μας, και την έκπτωση στο χαμηλότερο επίπεδο, φαίνεται το ιλαρό φως να φωτίζει την επιστροφή μας στο υψηλότερο. Η ιστορία δεν γυρίζει πίσω, βαδίζει ανηφορικά με όχημα την προσμονή των αναστάσιμων λόγων.
Του Υποναυάρχου Λιμενικού Σώματος (ε.α.) Γεωργίου Λεμονάκη
«Αδέλφια σαν θα πάτε στης Βιάννος τα χωριά μνήματα μην πατάτε μην πάρουνε φωτιά ……)» Έτσι έκλεισε ο κος Αγησίλαος Κ. Αληγιζάκης, ιατρός, πολιτισμολόγος , το εξαίρετο άρθρο του «Ένα κεράκι για τη Βιάννο» στην εφημερίδα «ΠΑΤΡΙΣ» φύλλο 13-09-2019.
Διάβασα τα άρθρα των φύλλων της εφημερίδας «ΠΑΤΡΙΣ» της 13ης και 14ης Σεπτεμβρίου 2019 για τα γεγονότα της «ΒΙΑΝΝΟΥ» διαπίστωσα ότι αν και έχουν περάσει 76 χρόνια από τον Σεπτέμβριο του 1943 ακόμη διατυπώνονται νεφελώδεις απόψεις, όσον αφορά τα θλιβερά γεγονότα της σφαγής της Βιάννου. Έτσι με αυτό το ερέθισμα, πισωγύρισε η μνήμη μου και αποφάσισα να γράψω αυτά που γνωρίζω, κινούμενος από ένα ηθικό χρέος για την ηρεμία αυτών των ψυχών που σιγοψιθυρίζανε συνοδευτικά το Βιαννίτικο μοιρολόι, αλλά και για την ψυχή όλων των αγωνιστών που πολέμησαν το κατακτητή και έζησαν τα σκληρά κατοχικά χρόνια.
Επειδή όλοι έχουν φύγει και επειδή διαπίστωσα ότι υπάρχει η τάση απόκρυψης και διαστρέβλωσης ιστορικών ντοκουμέντων, με μεθοδευμένο τρόπο, κρίνω σκόπιμο να απαντήσω στον αρθογράφο κο Σανουδάκη, αντλώντας πληροφορίες από μαρτυρίες αυτών που έζησαν τα γεγονότα αλλά και από βιβλία ιστορικών ερευνητών με πρόσφατες εκδόσεις, για αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας, εκτιμώντας ότι έτσι προσφέρω, ένα πνευματικό κρίκο στον ερευνητή του σήμερα και του αύριο. Ετέθησαν πάλι ερωτήματα. Ποια ήταν τα αίτια αυτής της σφαγής του μαύρου Σεπτέμβρη του 1943; Ήταν απερισκεψία του καπετάν Μ. Μπαντουβά; Υπήρξε ή όχι εντολή των Άγγλων; Άξιζε τον κόπο να μαυροφορεθεί μια ολόκληρη επαρχία επειδή σκοτώθηκαν δύο Γερμανοί «πατατάδες» ή «αυγοκοτάδες»; Είναι τα γεγονότα αυτά στο σύνολο τους μέσα στα πλαίσια μιας προσχεδιασμένης συμμαχικής επιχείρησης; Είναι πλέον γνωστή η αναγκαιότητα της γνώσης της τοπικής ιστορίας για πολλούς λόγους και κυρίως για την διαμόρφωση ενός ενεργού και συνειδητοποιημένου πολίτη. Η παρουσίαση της ιστορικής συλλογής θα αποτελεί τροφή διατήρησης και εγρήγορσης της νέας γενιάς σε θέματα τοπικού ενδιαφέροντος και η εμβάθυνση στη γνώση της τοπικής ιστορίας μπορούν να ευαισθητοποιήσουν και να αποτελέσουν πολύτιμες πνευματικές ψηφίδες για τον οραματισμό των επόμενων γενεών.
Επικαλείται ο αρθογράφος κος Αντώνης Σανουδάκης την επιστολή της 13ης Σεπτεμβρίου 1943 του TomDunbabin προς τον Μ. Μπαντουβά και την απόρρητη αναφορά της 21ης Σεπτεμβρίου 1943 του Λη Φέρμορ προς το στρατηγείο Μέσης Ανατολής Τα στοιχεία αυτά εμφανίζονται ως νέα και δίδουν «νέο φως» στη μάχη της Σύμης και της Βιάννου η οποία κατά τον αρθογράφο ήταν μέσα στα πλαίσια μιας ενιαίας Συμμαχικής επιχείρησης. (ΠΑΤΡΙΣ 13-09-2019)
Η επιστολή του Tom Dunbabin γράφτηκε στις 13-9-1943 και με σαφήνεια ενημερώνει τον Μπαντουβά «……σας συνιστώ να μην προσέρχεσθε εις ενεργείας χωρίς να εγκρίνεται το πρόγραμμα υπό του στρατηγείου. Λαμβάνετε αμυντικήν μάλλον στάσιν, να δούμε την αντίδρασιν των Γερμανών……» Είναι προφανές ότι ο Tom Dunbabin δεν γνώριζε κατά τον χρόνο γραφής της επιστολής, το γεγονός του σκοτωμού των δυο Γερμανών στο σπίτι της χήρας, την κινητοποίηση 2000 Γερμανών προς Σύμη και την συμπλοκή με ολέθριες συνέπειες. Όταν ο Τομ έλαβε γνώση αντέδρασε άμεσα Το νέο στοιχείο (δημοσίευση 2015) για το οποίο δεν αναφέρει κάτι σχετικό ο αρθογράφος είναι το εξής:
Ο Tom J. Dunbabin ο οποίος δημοσίευσε τα χειρόγραφα του θείου του ταγματάρχη Tom Dunbabin αναφέρει το ίδιο γεγονός και τις συνέπειες του. «Ένα δεύτερο και πολύ σοβαρότερο περιστατικό σημειώθηκε τον επόμενο χρόνο όταν ο Μπαντουβάς επιτέθηκε απερίσκεπτα σ’ ένα γερμανικό φυλάκιο στην κάτω Σύμη Βιάννου στις νότιες υπώρειες του όρους Δίκτη και έπειτα έστησε ενέδρα στην μεγάλη φάλαγγα που στάλθηκε να ερευνήσει την επίθεση και την εξολόθρευσε. Η αντίδραση των Γερμανών ήταν άμεση και άγρια. 2000 άνδρες έκαψαν και κατέστρεψαν δεκατρία χωριά και σκότωσαν 482 αμάχους. Οι αντάρτες συντετριμμένοι και σοκαρισμένοι από την βιαιότητα των αντιποίνων διαλυθήκαν. Μια επιχείρηση φυγάδευσης του Μπαντουβά στην Αίγυπτο ακυρώθηκε όταν το σκάφος αναγκάστηκε λόγω κακοκαιρίας να φύγει χωρίς αυτόν. Ο Μπαντουβάς αποσύρθηκε προς τα δυτικά στα Σφακιά και τελικά έφυγε ένα μήνα αργότερα. Ο Tom Dunbabin ήταν έξω φρενών και γραφει: « η συμπεριφορά αυτής της ομάδας ήταν όπως ένα παιδί που πειράζει ένα σκύλο και εκπλήσσεται όταν ανακαλύπτει ότι δαγκώνει. Δεν είχαν κάνει την παραμικρή προετοιμασία για τα Γερμανικά αντίποινα και δεν είχαν τα μέσα να συνεχίσουν». (Tom J. Dunbabin«Μαρτυρίες», Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών Ηράκλειο 2015 σελ. 260, 261). Είναι προφανές ότι ο Dunbabin απαντά στην επιστολή του Μπαντουβά της 10ης – 9 – 43 με την 13-09-1943 επιστολή του και του συστήνει αμυντική στάση διότι γνώριζε τον χαρακτήρα του. Κατά τον χρόνο σύνταξης της επιστολής του (13-9-1943) δεν είχε λάβει γνώση των θλιβερών γεγονότων τα οποία εκείνη ακριβώς την ημέρα ήταν σε εξέλιξη.
Η έκθεση της S.O.E. Τζακ Σμιθ Χιούζ σελ. 70 Ιούλιος 1991 εκδόσεις ελεύθερη σκέψη αναφέρει:. «Ο Μανώλης Μπαντουβάς δεν περίμενε διαταγές η υποσχέσεις, αλλά προχώρησε κάτω και φόνευσε τους πιο κοντινούς Γερμανούς, τρεις άνδρες που μάζευαν πατάτες στη κάτω Σύμη. Ακολούθως ξεκαθάρισε την μικρή Γερμανική φρουρά στην Βιάννο και Άρβυ, επίσης αφόπλισε το πλησιέστερα ιταλικό φυλάκιο. Διέταξε ύστερα γενική κινητοποίηση στον Νομό Ηρακλείου, με την υποστήριξη του ταγματάρχη Μπετινάκη. Ο ταγματάρχης όμως Tom Dunbabin αντέδρασε και έδωσε οδηγίες στο Μπαντουβά να παραμείνει σε άμυνα και ν’ αποφύγει επιθετικές ενέργειες που θα δημιουργούσαν γενική εξέγερση».Η ίδια έκθεση στη σελ. 74 αναφέρει ότι ο Μανώλης Μπαντουβάς αναχώρησε την 31η Οκτωβρίου ο ίδιος όμως στα απομνημονεύματα του αναφέρει ότι έφυγαν την 28η Νοεμβρίου 1943. Η επάνοδος του ήτο τον Οκτώβριο του 1944.
Η συμμετοχή του Νικόλα Γιακουμή αντάρτη της ομάδας Μπαντουβά.
Αλλά, πως φθάσαμε στα γεγονότα της Σύμης που συνέπεια αυτών ήταν τα γεγονότα της Βιάννου. Η αφήγηση είναι του Νικόλα Γιακουμή (Γιακουμάκη) αντάρτη της ομάδας Μπαντουβά, όπως την μετέφερε στο Δημήτρη Λεμονάκη
αντάρτη της ομάδας Αντώνη Γρηγοράκη «Σατανά». « Κάποια Αρχή φόρμΚαποιακκκμέρα του μηνός Σεπτεμβρίου 1943, άνθρωποι από το χωριό κάτω Σύμη της Βιάννου είχαν βγει στο λημέρι του Καπετάν Μανώλη και του είπαν ότι έχουν δύο Γερμανούς συχνούς επισκέπτες στο χωριό τους, τους λεγόμενους αυγοκοτάδες και μετά την συλλογή από αυγά και κότες κατασταλλάσουν στο σπίτι μιας χήρας γυναίκας την οποία το χωριό δεν έχει τόση υπόληψη επειδή φιλοξενεί Γερμανούς. Ο καπετάν Μανώλης έδωσε διαταγή σε ολιγομελή ομάδα ανδρών, μεταξύ των οποίων και ο Νικόλας Γιακουμής να πάνε να τους συλλάβουν και να τους οδηγήσουν στο Λημέρι. Οι άνδρες ακολούθησαν τις διαταγές του με τη διαφορά ότι σκότωσαν τους δύο Γερμανούς τους έβαλαν σε δυο φάρδους τους φόρτωσαν σε μουλάρι και τους πήγαν στο λημέρι». (Βλ. «Ρίζες Λευτεριάς» σελ. 110 -112 απομνημονεύματα Δ. Λεμονάκη 2008 Επίσης επί του ιδίου ιστορικού βλέπε απομνημονεύματα Γεωργίου Φαραγκουλιτάκη «Σκουτελογεώργη» σελ. 157, Λοχαγού Γεωργίου Κάβου σελ.391 κεφ.15 Γερμανική κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945 έλαβαν μέρος Ζαχαρίας Μπαντουβάς, Ν. Γιακουμάκης (Γιακουμής), Χ. Λιοκούκουδος, Ι. Βεργάκης και Ν. Παπαμαστοράκης). Βλ. και Βιάννος Διαχρονική πορεία Γ. Παπαδάκης σελ. 410.
Αναφορά Πάτρικ Λη Φέρμορ με αρ. 6/21-09-1943
Όσον αφορά την αναφορά του Λη Φέρμορ με αρ. 6 της 21ης Σεπτεμβρίου 1943 που εμφανίζεται ως νέο στοιχείο κατά την άποψη του αρθογράφου παραθέτω ένα απόσπασμα της αναφοράς καθώς και την επιστολή του Μιχ. Ακουμιανάκη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Κρητικό Φως της 6ης Ιουνίου 1979.
Απόσπασμα αναφοράς. «Ο Tavana ήταν σε μεγάλα κέφια και περίμενε την συμμαχική εισβολή από στιγμή σε στιγμή, συζητώντας πως θα έπρεπε να αντιδράσουν οι Ιταλοί. Αυτό ήταν αποτέλεσμα της προηγουμένης γραμμής μου και ένιωθα πάρα πολύ δυσάρεστα που τους είχα ξεγελάσει κατ’ αυτό το τρόπο. Είχε ήδη πει σε όλους να αντισταθούν σθεναρά σε οποιαδήποτε απόπειρα των Ούννων να τους αφοπλίσουν. Διαθέτει ελκυστική και ενθουσιώδη προσωπικότητα και έχει κερδίσει τον σεβασμό και την επιδοκιμασία όλων των βαθμών στην Τοσκάνη. Τον ενημέρωσα ότι τα σχέδια είχαν αλλάξει, ότι από τότε που έγινε η εισβολή στην Ιταλία οι επιχειρήσεις στην Κρήτη δεν βρίσκονταν σε άμεση προτεραιότητα». (σελ. 234 Η απαγωγή του στρατηγού Κράϊπε. (Πάτρικ Λη Φέρμορ, 2016 εκδόσεις Μεταίχμιο). Στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 ανακοινώθηκε ξαφνικά η παράδοση της Ιταλίας Ο Λη Φέρμορ και ο Μίκης Ακουμιανάκης ανέλαβαν την φυγάδευση του Ιταλού στρατηγού Κάρτα και την παράδοση των Ιταλών στρατιωτών και ο Tom Dunbabin ανέλαβε την ενημέρωση του Μ. Μπαντουβά.
Μια επιστολή του Μιχάλη Ακουμιανάκη δημοσιεύτηκε στο «Κρητικό Φως» στις 6 Ιουνίου 1979
Αναφέρομαι εις την κριτική σας επί τής ανακοινώσεως του Σωματείου της Εθνικής Αντιστάσεως τής παρελθούσης Τετάρτης. Θέλω να σας δηλώσω, ευθύς εξ αρχής, ότι αι αναφερόμεναι εις την ανακοίνωση «Αντεθνικαί Υποκινήσεις» δεν αφορούν καθόλου τις δίκαιες διαμαρτυρίες των Αγωνιστών τής Εθνικής Αντιστάσεως, διά τα απομνημονεύματα Έμμ. Μπαντουβά. Αι αντεθνικαί υποκινήσεις αιμορροούν άλλες περιηγήσεις δια τις οποίες θα γίνει ειδική δημοσίευση προσεχώς. Το Σωματείο τής Εθνικής Αντιστάσεως δεν αφορά μόνον Μέλη της Ανταρτικής ομάδας Μπαντουβά, αλλά και της Οργανώσεως «EOΠΚκαι Δολιοφθοράς», της οποίας είχα την τιμήν να ηγούμαι. Υπήρξε πρωτοβουλία όπως οι επιζώντες αγωνισταί να οργανωθούν εις μιαν Παγκρήτιον Ένωση. Στην πρωτοβουλίαν αυτήν συμμετείχε και ο κ. Ηρακλής Πετρακογιώργης και άλλα μέλη άλλων ανταρτικών οργανώσεων. Δυστυχώς εμπόδια πού δεν μπορούμε να αναφέρομε, ματαίωσαν την πρωτοβουλίαν αυτήν. Το ανανεωθέν Ηρώον θα ήτο κατάλληλον διά την στέγασιν της Παγκρητίου Ενώσεως, δεδομένου ότι διαθέτει μεγάλους χώρους κατάλληλους ακόμη και διά Λέσχην διά την εξυπηρέτησιν των μελών της Ενώσεως. Θέλω να τονίσω ιδιαιτέρως, ότι το κτίριον ανηγέρθη με ποωτοβουλίαν του Μπαντουβά αλλά τα χρήματα διετέθησαν από τις εκάστοτε Ελληνικές Κυβερνήσεις. αφειδώς. Το οίκημα είναι ιδιοκτησία σήμερον του Σωματείου τής. Εθνικής Αντιστάσεως. Δυστυχώς με τας συνθήκας που εδημιουργήθησαν με την δημοσίευση του βιβλίου Μπαντουβά, δεν είναι δυνατόν να γίνεται λόγος διά μίαν Παγκρήτιον Ένωσιν, με στέγασιν της εις το Ηρώον αυτό. Δίκαιη είναι ή αγανάκτησις των Αγωνιστών ολοκλήρου της Κρήτης διά τις τερατολογίες που με μεγάλη φαντασία περιέχονται στο βιβλίο. Απαξιώ να απαντήσω στις προσωπικές κατηγορίες εναντίον μου. Οι συνεργάτες μου και φίλοι Αγωνιστές τής Αντιστάσεως, γνωρίζουν για μένα. Είναι ευχής έργον ότι ο εξάδελφος του Μπαντουβά, Χρήστος Μπαντουβάς, που ευθύς εξ αρχής συμμετείχε εις την ανταρτικήν ομάδα του Μπαντουβά, με πλουσίαν και υπέροχον πράγματι πατριωτικήν δράσιν, αποδοκιμάζει το βιβλίο, και τον καλεί να το αποσύρει της κυκλοφορίας δια το καλό του ιδίου και της Εθνικής Αντιστάσεως. Είναι γεγονός άτι χωρίς την βοήθειαν και την συμπαράστασιν ολοκλήρου του πληθυσμού. δεν θα υπήρχε Εθνική Αντίσταση. Είναι ιδιαιτέρας εξάρσεως, η συμβολή των Ανωγείων και της Επαρχίας Αμαρίου, εις τον αγώνα κατά του κατακτητού, ως κέντρων αντιστάσεως. Το καλοκαίρι ό Ψηλορείτης. και τον χειμώνα το Αμάρι. Διά την συμβολήν των αυτήν, εις τον αγώνα, κατεστράφησαν υπό του κατακτητού, και εκτελέσθησαν εκατοντάδες κάτοικοι των περιοχών. Υπήρχε πάντοτε στενή συνεργασία των Συμμαχικών αποστολών με τις αντάρτικες ομάδες όλης τής Κρήτης, πλην τής ομάδας Μπαντουβά. Μόνον μετά την αναχώρησιν του Μαν. Μπαντουβά εις Αίγυπτον ο αδελφός του Γιάννης Μπαντουβάς συνεργάσθει με τις Συμμαχικές αποστολές και ο εφοδιασμός εις όπλα, πυρομαχικά, ιματισμό, υπόδηση κ.λ.π., των ανταρτικών οργανώσεων ήτο κανονικός από το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Είναι μεγάλη ύβρις κατά τής Εθνικής Αντιστάσεως ότι επωλούντο όπλα και πυρομαχικά δια την ενέργειαν εμπορίου. Αυτό δεν συνέβη ποτέ. Παρουσιάζονται εις τα απομνημονεύματα εκατοντάδες και χιλιάδες αντάρτες. Εγώ δεν είδα ποτέ πάνω από 20 – 40 εις όλην την περίοδον του πολέμου. Το πρόβλημα πάντοτε ήτο ο εφοδιασμός των ομάδων εις τρόφιμα, και το σπουδαιότερο, δεν υπάρχουν εις την Κρήτην, μεγάλοι ορεινοί όγκοι, διά την διατήρησιν μεγάλων μονάδων ανταρτών. Ουδεμία συμμετοχή είχε ο Μαν. Μπαντουβάς εις την φυγάδευσιν του Ιταλού Στρατηγού Κάρτα και του επιτελείου του. Καμιά συνεργασία δεν είχε ποτέ. Η επιχείριση ήτο έργον της ορνανώσεως μου και κυρίως του Πάτρικ Λή Φέρμορ. Παρουσιάζει τον Πολιουδάκην συνεργάτη του και πατριώτη. Του υπενθυμίζω ότι τέλος Αυγούστου 1943 συναντηθήκαμε στου Κρασαναδάμη τη μάντρα. Ό Μπαντουβάς με τον Λή Φέρμορ μου παρουσίασαν τούς Γ. Πιτροπάκη και Χ. Σαριδάκη. Αυτοί, κατά διαταγή του Μπαντουβά θα εκτελούσαν τον Πολιουδάκη στο Ηράκλειο. Πώς αφού ήτο συνεργάτης του απέστειλε το εκτελεστικό απόσπασμα. Βέβαια η εκτέλεσις ματαιώθηκε από δειλία της ομάδας αυτής. Ποτέ δεν δόθηκε διαταγή από την Συμμαχική Αποστολή για επίθεση εναντίον της Βιάννου.Στις 10 Σεπτεμβρίου 1943 έστειλε αγγελιοφόρο στου Σηφογιάννη την μάντρα στην Κασταμονίτσα με γράμμα προς τον Λή Φέρμορ και ερωτούσε χρόνον αποβάσεως των Συμμάχων. Του απήντησαν ότι δεν αναμένεται απόβασις, αλλά να συγκεντρώσει όσα όπλα μπορεί από τούς Ιταλούς, που είχαν καταφύγει στα βουνά μετά την συνθηκολόγηση τήςΙταλίας. Η επίθεσις εναντίον των Γερμανών στην Βιάννο, ήτο μία απερίσκεπτη ενέργεια του. Δεν είναι αλήθεια ότι ο Χάρης Σαριδάκης οργάνωσε την Αντίσταση του Αμαρίου και ότι ο Μαν. Μπαντουβάς οργάνωσε την Αντίσταση των Ανωγείων. Σε κανένα από τα σαμποτάζ δεν έλαβε μέρος η ομάδα Μανώλη Μπαντουβά. Υπάρχουν τόσα ψεύδη και διαστρεβλώσεις τής αληθινής ιστορίας σε βασικά σημεία στο βιβλίο αυτό, ώστε χρειάζεται από τους επιζώντες παράγοντες της Αντιστάσεως, η ανασκευή των. Είναι χαρακτηριστικό της προθέσεως του Μαν. Μπαντουβά στα απομνημονεύματα του να θέλει να υποτιμήσει και να εξευτελίσει μεγάλους και σοβαρούς Αρχηγούς και Αγωνιστές της Αντιστάσεως, αποβλέποντας να αποδείξει την υπεραρχηγίαν του εις την Αντίσταση της Κρήτης. Έτσι δεν γράφεται καθόλου ή πραγματική ιστορία.
Μιχάλης Ακουμιανάκης
Για το ίδιο θέμα ο ιστορικός – ερευνητής Antony Beevor, στο βιβλίο του «ΚΡΗΤΗ η Μάχη και η Αντίσταση» εκδόσεις Γκοβόστη 1991 σελ. 416 αναφέρει. «Ο Μπαντουβάς αγνόησε τις διαταγές που του είχαν δοθεί, να ετοιμαστεί δηλαδή για να βοηθήσει τους Ιταλούς και να αναμείνει περαιτέρω οδηγίες. Ήδη κινούνταν με σκοπό να επιτεθεί στους Γερμανούς στη περιοχή της Βιάννου στη νότια ακτή. Ο αγγελιοφόρος στάλθηκε πίσω με ένα όσο το δυνατόν πιο έντονα γραμμένο μήνυμα. Του έλεγαν να σταματήσει αμέσως και να αποσυρθεί. Ο Leigh Fermor ανέθεσε στον Dunbabin να ασχοληθεί με το πρόβλημα του Μπαντουβά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, καθώς αυτός και ο Μίκης Ακουμιανάκης πήγαν να συσκεφθούν με τον Tavana σχετικά με τα βαρυσήμαντα θέματα της ανακωχής. Σύντομα όμως οι ελπίδες τους για ιταλική αντίσταση εναντίον των Γερμανών εξανεμίστηκαν.». Ο ίδιος συγγραφέας σελ. 358 « Ο Μπαντουβάς , δυσκολευόταν να διακρίνει άλλη αλήθεια εκτός από τη δική του. Αυτό διαφαίνεται από τις μακρές και αναξιόπιστες αναμνήσεις του, τις οποίες υπαγόρευσε σε πολύ μεγάλη ηλικία».
Είχε προηγηθεί και άλλο επεισόδιο μεταξύ Τομ και Μπαντουβά και ο Λη Φέρμορ υπέδειξε εις τον Τομ «να ασχοληθεί με το πρόβλημα του Μπαντουβά με τον καλύτερο δυνατό τρόπο». Το επεισόδιο έχει σχέση με την διανομή όπλων και εφοδίων. «Στις τελευταίες μέρες του Οκτωβρίου (1942) έγινε μια ρίψη εφοδίων στη θέση Παπά Λάκκος του Ψηλορείτη. Ο Μπαντουβάς ισχυρίστηκε ότι τα εφόδια προορίζονταν για αποκλειστική χρήση της ομάδας του και απείλησε ότι θα τα πάρει με τη βία. Ο Tom εξίσου αποφασισμένος απάντησε «ορίστε κύριοι σκοτώστε ένα άοπλο».
Ο Γ. Ψυχουντάκης αφηγείται ότι ¨μπροστά στην απόφαση και το θάρρος του Tom ο Μπαντουβάς υποχώρησε¨ ενώ η συγκεκριμένη περιγραφή του Tom ήταν ότι ο Μπαντουβάς διέταξε τους άνδρες του να λάβουν θέσεις « και με κάλυψαν με τα τουφέκια τους». Η μεσολάβηση του Πετρακογιώργη και η άφιξη του Xan Fielding έθεσαν τέλος στο περιστατικό και ο Tom επανάκτησε τον έλεγχο των εφοδίων».(TOMJ. DUNBABIN. «Μαρτυρίες» Εταιρία Κρητικών ΙστορικώνΜελετών Ηράκλειο 2015 σελ. 260) Στηκρίσιμη αυτή στιγμή ο Πετρακογιώργης του είπε. «Σύντεκνε, η ενέργεια σου δεν βρίσκεται στα πλαίσια της φιλικής συνεργασίας μας μετά των συμμάχων μας, στο κρίσιμο σημείο του αγώνα μας. Αναθεώρησε την απόφαση σου, γιατί θα βρεις και εμένα αντιμέτωπο σου». Επικράτησε σιγή για μικρό διάστημα και ο καπεταν Μπαντουβάς σκέφθηκε ψυχραιμότερα και δεν πραγματοποίησε την απειλή του.(Λοχαγού Γεωργίου Κάβου σελ.254,255 Γερμανική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945)
Επίσης, επί του ιδίου θέματος, επιστολή της 5-12-1992 του Πάτρικ Λη Φέρμορ προς Γεώργιο Λεμονάκη.( ακριβές αντίγραφο από το χειρόγραφο ).
Επιστολή Πάτρικ Λη Φέρμορ
Καρδαμύλη KARDAMYLI
Μεσσηνίας MESSENIA
Ελλάς GREECE 5.12.1992
Αγαπητέ κύριε Λεμονάκη,
Ευχαριστώ πολύ δια το ενδιαφέρον έγγραφο του μακαρίτη πατέρα σας. Το διάβαζα με πολύ ενδιαφέρον, διότι περιγράφει ακριβώς αυτό το περίοδο, πριν ν’ αρθω στη Κρήτη (Ιουλίου ’42) που δεν ήμουν παρών, και δεν γνωρίζω καλά, και έτσι οι σελίδες του πατέρα σας συμπληρώνουν ένα μεγάλο κενό. Έτσι δεν είχα σημειώσεις να κάνω! Το μόνο σημείο που μπορώ να σημειώσω διότι ήμουν εκεί την επόμενη μέρα – είναι δια τις απειλές που έκανε ο Μανόλης ο Μπαντουβάς στο Τομ. Είναι ουσιαστικά όπως το περιγράφει, αλλά δεν γύμνωσε το στήθος του με τέτοιο δραματικό τρόπο, διότι δεν ήταν έτσι ο Τομ. Η διαφωνία ήταν μετά τη ρίψη πραγμάτων με αλεξίπτωτα στο Ψηλορείτη – ήθελε ο Μανόλης Μπ. Να πάρει σχεδόν όλα!
Κρατώ το ωραίο ποίημα, διότι βλέπω πως είναι φωτοτυπημένο και σου επιστρέφω τα άλλα. Μόνο έχω φωτογραφήσει τις σελίδες που ενδιαφέρουν τον Πετλέμπουρυ δια να τις στείλω στη IMOGEN GRUNDON η Αγγλίδα αρχαιολόγος που γράφει την βιογραφία του Πετλέμπουρυ.
Δυστυχώς συνάντησα τον Μακαρίτη τον Σατανά. Την πρώτη φορά ήταν την τελευταία νύκτα της Μάχης της Κρήτης. Λίγες ώρες πριν φύγαμε δια την Αίγυπτο. Ο σατανάς ήλθε στο Στρατηγείο μας και είπε στον Ταξίαρχο Τσάπελ. «Παιδί μου, ξεύρω πως θα φύγετε απόψε και να πάτε και να γυρίσετε με το καλό, και θα νικήσουμε μαζί. Μόνον, εν τω μεταξύ δώσε μας όσα όπλα έχετε, δια να συνεχίσουμε τη Μάχη μέχρι τότε». Ο Ταξίαρχος ήταν πολύ συγκινημένος και τον πήραμε στην αποθήκη όπλων, και του δώσαμε όσα ήσαν εκεί. Εγώ το θυμάμαι πολύ καλά, διότι ήμουν ο διερμηνέας.
Την άλλη φορά ήταν στο Κάϊρο, μόλις μετά που έφυγε. Ήταν με τον Ηγούμενο Πρέβελης Αγαθάγγελο και τον Σμιθ Χιούζ. Και νομίζω τον Πουλ. Εφάγαμε μαζί, και ο Σατανάς μου έκανε μία αλησμόνητη εντύπωση.
Ευχαριστώ πολύ! Ζω εδώ, σκοπίμως σαν ερημίτης – συγγραφέας και παλεύω με τα βιβλία που ετοιμάζω. Η μοναξιά είναι η μόνη λύση!
Τον Ιωάννη Ανδρεαδάκη είδα συχνά. Ήταν πάντα παρέα με το Στέλιο τον Κατσαντώνη, και τραγούδησε πολύ ωραία «Χελιδονάκι μου γοργό».
Φιλικές ευχές, και δια τα Χριστούγεννα που πλησιάζουν.
Μιχάλη Πάτρικ Λη Φέρμορ
Επιχειρησιακά σχέδια απόβασης συμμάχων στη Σικελία η Σαρδηνία η Κορσική η Ελλάδα (Πελοπόννησο) – επιχείρηση « κιμάς- mincemeat».
Στις 23 Ιανουαρίου 1943 σε σύσκεψη στη Καζανμπλάνκα ο Τσόρτσιλ και ο Ρούζβελτ αποφάσισαν μια τολμηρή απόβαση στη νότια άκρη της Ιταλικής χερσονήσου. Η επιλογή της Σικελίας έγινε γιατί απέχει μόλις 4 χιλ. από την Ιταλική χερσόνησο έλαβαν μέρος η 7η Στρατιά του υποστράτηγου Πάτον και η 8η στρατιά του στρατηγού Μοντγκόμερι. Προκειμένου να εξαπατήσουν τους Γερμανούς οι σύμμαχοι έκαναν μια σειρά από επιχειρήσεις με γνωστότερη στην ιστορία η επιχείρηση «κιμάς» (mincemeat) που ένα πτώμα ενός υποτιθέμενου Βρετανού Ταγματάρχη που βρέθηκε στις ακτές της Ισπανίας παραπλάνησε τους Γερμανούς με αποτέλεσμα να αποδυναμώσουν την Σικελία με δύο Μεραρχίες που έστειλαν στην Σαρδηνία καθώς και με άλλες δύο Μεραρχίες που έστειλαν από το Κούρσκ του Ανατολικού μετώπου στην Πελοπόννησο. Πράγματι τα στοιχεία που έβαλαν στο πτώμα άφηναν να εννοηθεί ότι η απόβαση θα γινόταν στη Σαρδηνία ή Ελλάδα ( Πελοπόννησο).
Στις 11 Ιουλίου 1943 έγινε η απόβαση στη Σικελία και κατ’ ουσίαν ο στρατηγός Πάτον και ο στρατηγός Μοντγκόμερι δεν βρήκαν σοβαρή Γερμανική αντίσταση, αντιθέτως βρήκαν τους Ιταλούς να τους καλοσωρίζουν.
Πρέπει όμως να εξηγήσω γιατί έπρεπε να πλανάται η εντύπωση της απόβασης των συμμάχων στη Κρήτη. Το Φεβρουάριο του 1942 ο Γερμανός στρατηγός Έρβιν Ρόμμελ νικούσε τους Άγγλους στην Αφρική και επρόκειτο να ενισχυθεί από την Κρήτη με μια Γερμανική μεραρχία. Ο λοχαγός Γουντ Χάουζ, που βρισκόταν στο λημέρι Αβδελιάρης, πήρε ένα σήμα του Γραφείου Κρήτης του Καΐρου, το οποίο ανέφερε ότι έπρεπε να διαδοθεί στο νησί και να γίνει γνωστό, κυρίως στους Γερμανούς, ότι πρόκειται να γίνει απόβαση των Συμμάχων στην Κρήτη και έτσι να εμποδιστεί η αποστολή της Μεραρχίας στο μέτωπο της Αφρικής. Ο Μπαντουβάς ενημερώθηκε από το Γουντ Χάουζ περί της υποτιθέμενης αποβάσεως ( Λοχαγός Γεώργιος Κάβος σελ. 127) Επίσης βλ. «Ρίζες Λευτεριάς» Απομνημονεύματα Δ. Λεμονάκη σελ 110. «Είναι γεγονός ότι ο λαός της Κρήτης περίμενε κάθε μέρα απόβαση, διότι αυτά διέδιδε σκόπιμα η συμμαχική προπαγάνδα και υπήρχαν λόγοι γι’αυτό. Πρώτον αναγκαζόταν ο εχθρός να διατηρεί μεγάλες δυνάμεις στην Κρήτη, περιμένοντας μέρα με τη μέρα απόβαση. Δεύτερο ο λαός έπρεπε να πιστεύει ότι θα γίνει σύντομα συμμαχική απόβαση, γιατί έτσι ετονώνετο το ηθικό του και Τρίτο αποτρεπόταν η συνεργασία Ελλήνων και δυνάμεων κατοχής σε μεγάλη κλίμακα».
Την 1η Σεπτεμβρίου 1942 έφθασε στο αεροδρόμιο του Μάλεμε ο Υπουργός προπαγάνδας της Γερμανίας, Δόκτωρ Γκαίμπελς και μίλησε σε συγκέντρωση αξιωματικών και μεταξύ άλλων είπε: «Συνηθίσαμε μέχρι σήμερα να γνωρίζομε τους θριάμβους των όπλων μας, αλλά ο πόλεμος έχει πολλές ιδιοτροπίες και ίσως βρεθούμε στην ανάγκη ν’ αντιμετωπίσομε κάποια αποτυχία, γι’ αυτό σεις που ευρίσκεσθε μακριά από την πατρίδα σε χώρα κατεχόμενη και που από παράδοση δεν τρέφει καμιά συμπάθεια προς τους κατακτητές της, πρέπει να είστε έτοιμοι και σε επιφυλακή κάθε στιγμή, γιατί μια αποτυχία μάχης στη Λιβύη μπορεί να σας φέρει αντιμέτωπους Αγγλικής απόβασης και νέων αγώνων στην Κρήτη».( Λοχαγός Γεώργιος. Κάβος σελ.244 κεφ.16 Γερμανική Κατοχή και Αντίσταση Κρήτης 1941-1945)
.
Αυτή η εκτίμηση από τους Γερμανούς περί ενδεχομένης απόβασης στη Κρήτη βοήθησε πολύ την αντίσταση στη Στερεά Ελλάδα. διότι απετράπη η ενίσχυση της Γερμανικής δύναμης. όπως είχε προγραμματιστεί.
«Χρειάστηκε να περάσουν μερικές βδομάδες για να μάθω με ανακούφιση από την S.O.E. Καΐρου ότι οι επιχειρήσεις είχαν αναβληθεί την τελευταία στιγμή, γιατί οι Γερμανοί είχαν αρχίσει να πιστεύουν ότι υπήρχε άμεσος κίνδυνος απόβασης των Συμμάχων στην Κρήτη. Πολλούς μήνες αργότερα ανακάλυψα ότι, για λόγους που δεν αφορούσαν εμάς, το Αρχηγείο Μέσης Ανατολής είχε καλλιεργήσει επίτηδες αυτή τη φήμη για να κάνει τον εχθρό να πιστέψει πως η επίθεση στην Κρήτη ήταν πιθανή». (E.C. MYERS «Η ελληνική περιπλοκή». Οι Βρετανοί στην κατεχόμενη Ελλάδα- εξάντας εκδοτική Ε.Π.Ε. 1975 σελ. 174). .
Αυτή η πολιτική της δήθεν απόβασης στη Κρήτη διεδίδετο μέχρι και την 11η Ιουλίου 1943 που πραγματοποιήθηκε η απόβαση της Σικελίας. Κατά συνέπεια είναι εντελώς άστοχος ο συλλογισμός σύνδεσης των γεγονότων της Σύμης και Βιάννου με μια υποθετική σκέψη περί δήθεν αποβάσεως. Αλλά και αν ακόμη θέλουμε να προσεγγίσουμε τον αρθογράφο και να υποθέσουμε ότι είχαν κάποια σχέση έστω από εσφαλμένη εκτίμηση. Η εκτέλεση των δύο Γερμανών της Σύμης και ησύγκρουση που ακολούθησε σε τι θα ωφελούσε στο γενικότερο σχεδιασμό της απόβασης; Ασφαλώς η ενέργεια αυτή θα λειτουργούσε αρνητικά διότι η απόβαση θα έχανε το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και της μυστικότητας και θα καθιστούσε δυσμενή την θέση των συμμαχικών αποβατικών δυνάμεων. Οι Γερμανοί ως αμυνόμενοι θα είχαν ήδη ενεργοποιηθεί και θα είχαν ενισχύσει τις πιθανές αποβατικές ακτές.
Όσον αφορά τα απομνημονεύματα του Μ. Μπαντουβά τα οποία επικαλείται ο αρθογράφος, προς θεμελίωση του ισχυρισμού του, παραπέμπω σε δημοσιεύματα αγωνιστών που έγιναν μετά την κυκλοφορία του βιβλίου (1979) και στις εκδόσεις των βιβλίων που προανέφερα, καθώς και στα πλέον πρόσφατα βιβλία πρώτον της IMOGEN GRUNDON « Ο αρχαιολόγος Τζων Πετλέμπερυ βιογραφία ενός παράτολμου ανθρώπου» εκδόσεις Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου 2017 σελίδες 381, 382, 404-410, 491, 499, 505, 540, 605. και δεύτερονTOM J. DUNBABIN «Μαρτυρίες», Εταιρεία Κρητικών Ιστορικών Μελετών Ηράκλειο 2015 σελ.΄177, 194, 259, 260, 261).
Όλες οι εφημερίδες υπάρχουν στο ψηφιακό αρχείο της Βικελαίας βιβλιοθήκης του Δήμου Ηρακλείου.
ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
Κρητικό Φως 02-05-1979 ε. Μπαντουβάς «Εγώ ‘μουνα η αρχή σ’ ολόκληρο τη (γ)Κρήτη, αλλά και σ’ ολόκληρο το (γ)κόσμο» καθυβρίζει τα ιερά και τα όσια άρθρο της 02-05-79 Κρητικό Φως. Στο ίδιο φύλλο αναδημοσιεύεται άρθρο των Δημητρίου Δομαλάκη αντάρτη της ομάδας ΣΑΤΑΝΑ και Μιχ. Βενέρη Δημοσιογράφου που είχε δημοσιευτεί στις 30-05-1966..
Μεσόγειος 28-05-1981 Έπαινος στους αγωνιστές Έλληνες και Βρετανούς της Αντίστασης στη Κρήτη, 1ο μέρος Πάτρικ Λη Φέρμορ.
Μεσόγειος 29-05-1981 Έπαινος στους Αγωνιστές Έλληνες και Βρετανούς της αντίστασης στη Κρήτη, 2ο μέρος Πάτρικ Λη Φέρμορ.
Η Αλλαγή 08-11-1981 Με Δίκαια Κριτήρια η Αναγνώριση της εθνικής Αντίστασης. Άρθρο Δημ. Λεμονάκη.
Κήρυξ 04-06-1982 Μάχη της Κρήτης και Μ. Μπαντουβάς, Ν. Αγγελής
Κήρυξ 25-07-1982 Υβριστές της Εθνικής Αντίστασης. Άρθρο Δημ. Λεμονάκη – Χαρ. Γιανναδάκη.
Η Αλλαγή 19-09-1982 Απάντηση στον Α. Σανουδάκη από Δημήτρη Λεμονάκη.
Η Αλλαγή 27-10-1982 Ο «Σατανάς» απαντά στον Α. Σανουδάκη. Άρθρο Δημητρίου Λεμονάκη.
Μεσόγειος 18-05-1985 Η προσπάθεια κατασπιλώσεως της πανένδοξης Εθνικής Αντιστάσεως Κρήτης προκαλεί την ιερή αγανάκτηση των Αγωνιστών.
Οι πρωτεργάτες αγωνιστές, Παύλος Ζωγραφιστός, Στρατής Σαβιολής, Τηλέμαχος Χαιρέτης, Κ. Κεφαλογιάννης και Δ. Λεμονάκης, απαντούν κάθε ένας με δικό του άρθρο, στην εφημερίδα Αυριανή μετά τη δημοσίευση του άρθρου της κατά του Κων/νου Μητσοτάκη.
Μεταξύ των αρθογράφων της εποχής ήταν και ο πατέρας μου Δημήτρης Λεμονάκης ο οποίος στην τελευταία φράση επιστολής του που δημοσιεύτηκε στις 6-6-1979 στην εφημερίδα «Κρητικό Φως» αναφέρει:
«………….Επειδή ο καπετάν Μανώλης αδικεί τους πάντες και τα πάντα θα ήταν μεγάλη παράλειψη αν δεν έλεγα ότι τα Ανώγεια και όλα τα Ανωγειανά μητάτα προσφέρανε πολλά στην εθνική αντίσταση και ότι συνεργαστήκανε με απόλυτη σύμπνοια με την ομάδα του Σατανά. Για τα υπόλοιπα σημεία του βιβλίου έχω να πω μονάχα τούτο στον Καπετάν Μανώλη: «Πολύ χοντροκομμένο το’ βγαλες το άλεσμα και δεν ζυμώνεται».
Τέλος προσθέτω ότι όλοι οι ιστορικοί πριν αρχίσουν το γράψιμο πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι επιτελούν εθνικό καθήκον και η ιστορία που γράφτηκε με αίμα απαιτεί σεβασμό.
«Ο πρώτος νόμος του Ιστορικού κατά τον Κικέρωνα, είναι να μη τολμά να λέει τίποτε, όταν αυτό είναι λάθος και ο δεύτερος να τολμά να λέει ότι είναι αληθινό».
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες φωνές επικεντρώνουν την ανησυχία τους στη διείσδυση αλλοδαπού στοιχείου στον κοινωνικό ιστό, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει η πολιτισμική συνοχή του πληθυσμού μας όπως αρκετοί πλέον πιστεύουν, με απρόβλεπτες εξελίξεις οι οποίες πολλές φορές τυγχάνουν μη διαχειρίσιμες.
Ένα από τα χαρακτηριστικά που απαιτούν ιδιαίτερο και λεπτό χειρισμό αφορά, κατά πρώτον τις αυξημένες γεννήσεις των προσφύγων, και κατά δεύτερον τα ασυνόδευτα ανήλικα, ο αριθμός των οποίων σήμερα αγγίζει τις 7.000. Φυσικά σε συνδυασμό -από πρόσφατες έρευνες- της καθοδικής πορείας των γεννήσεων των Ελλήνων, που για πρώτη φορά το 2019 βρίσκονται σε αναντιστοιχία της αναλογίας – λιγότερες γεννήσεις και περισσότεροι θάνατοι- με αποτέλεσμα αν συνεχιστεί αυτή η πορεία των πραγμάτων το 2050 να απαριθμούμε μόλις 7,5 εκ. πληθυσμό!
Παρά τις αυξημένες προσπάθειες των κυβερνήσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος που όμοιο του εν έχει δει η Ελλάδα από την τραγωδία του προσφυγικού του 1922, το αδιέξοδο βρίσκεται πλέον προ των πυλών. Και μάλιστα η γεωπολιτική κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή μας δεν βοηθά εφησυχασμό. Σε ένα χρόνο περίπου θα εορτάσουμε τα διακόσια χρόνια από την επανάσταση του 1821 και η απελευθέρωση του Ελληνικού λαού από τα τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς μας μεταφέρει ένα μήνυμα αισιοδοξίας. Ο αγώνας για την ελευθερία πέρασε από πολλές διακυμάνσεις και θυσίες, με τεράστιο φόρο αίματος. Πολλοί τότε στάθηκαν στο πλευρό της Ελλάδας βοηθώντας το όραμα της παλιγγενεσίας, μέχρι που αυτό κατέστη δυνατόν.
<Όσοι μετέχουν της Ελληνικής παιδείας είναι Έλληνες>
Η αλήθεια από τον πανηγυρικό του Ισοκράτη είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Στην αδυναμία πολιτικής επίλυσης του προβλήματος, ένας μόνο τρόπος υπάρχει για την αντιμετώπισή του. Η πολιτιστική και πολιτισμική ανάσχεσή του. Ο μόνος τρόπος που εξ’ απαλών ονύχων θα μπορέσει να διαμορφώσει χαρακτήρες, αποβάλλοντας τις μνήμες του οδυνηρού παρελθόντος. Μια πρόσφατη έρευνα της DΙΑNEOSIS καταλήγει ότι «ο ρόλος του σημερινού έθνους-κράτους είναι το να μετατρέπει τους νεοφερμένους σε λειτουργικά μέλη της αγοράς οι οποίοι δεν παραβιάζουν τον νόμο». Μέσα από την αμφίδρομη εκπαίδευση τόσο από την πλευρά των εισερχομένων, όσο και από την πλευρά των γηγενών. Μεταξύ άλλων, το πιο εντυπωσιακό μέρος της έρευνας εστιάζει στο γεγονός ότι οι νέοι πρόσφυγες δεν ανταποκρίνονται τόσο στα θρησκευτικά τους κελεύσματα και παρουσιάζονται περισσότερο δεκτικοί στον πολιτισμό που καλούνται να υιοθετήσουν.
Ένας ιδιαίτερος τρόπος μετάδοσης πολιτισμού στους νεοφερμένους είναι και η παράδοση η οποία ενστερνίζεται σωρεία άλλων αξιών που εμπεριέχονται σε αυτήν και με ευκολότερο τρόπο γίνεται η πρόσληψή της. Η καταγραφή των διαφορετικών πρακτικών ένταξης και της αποτελεσματικότητάς τους θα αποτελεί αντικείμενο μελέτης για τα επόμενα χρόνια, προκειμένου ως βασικό της συστατικό της να αναδειχθεί η πολιτιστική διπλωματία ως ιδιαίτερος πόλος έλξης. Και πράγματι ο πολιτισμός ιστορικά απέφυγε εντάσεις προστριβές και ρήξεις, σε κοινωνίες που εύκολα τείνουν να διχάζονται, παρασυρόμενες από τις ευκαιριακές Κασάνδρες.
Η Ενωση Κρητών όπως κάθε χρόνο τίμησε την παράδοση και είπε τα κάλαντα στο Δημαρχειακό μέγαρο όπου την υποδέχθηκαν ο κ. Δήμαρχος και οι κ.κ. Αντιδήμαρχοι. Λίγο μετά στην κεντρική πλατεία της Βούλας κάτω από το χριστουγενιάτικο δένδρο, ο κόσμος απόλαυσε τα μικρά παιδιά του ΣΥλλόγου και το κέρασμα. Και του χρόνου.
Πώς σας ωφελούν τα μαθήματα Κρητικών χορών:Θεωρείται από τις καλύτερες αεροβιακές ασκήσεις. Βελτιώνει τον συντονισμό των μελών του σώματος.Διδάσκει καλύτερο έλεγχο του σώματος ώστε το άτομο να στέκεται και να βαδίζει σωστά.Διευρύνει την ελαστικότητα των πνευμόνων και τονώνει τη λειτουργία της καρδιάς.Συμβάλλει στην απώλεια κιλών αυξάνοντας ρυθμό μεταβολισμού και καύσεις.Γυμνάζει όλες τις μυϊκές ομάδες (σύσφιγξη κοιλιακών, ενδυνάμωση κορμού και άκρων, βελτίωση ευλυγισίας). Βοηθά στην απόκτηση αρμονίας στην κίνηση με την παρακολούθηση του ρυθμού. Αυξάνει την κοινωνικότητα του ατόμου γιατί είναι ομαδική δραστηριότητα.Συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία, αποβάλλοντας το στρες και βελτιώνοντας τη δυνατότητα έκφρασης συναισθημάτων. Πώς σας ωφελούν τα μαθήματα Κρητικής Λύρας: Τα παιδιά που μαθαίνουν μουσικό όργανο τα πάνε καλύτερα στο σχολείο, παραμένουν περισσότερο σε εγρήγορση, γίνονται πιο δραστήρια και αποκτούν ισχυρότερη μνήμη. Αυξάνει το δείκτη νοημοσύνης και αναπτύσσει ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.Αναπτύσσει την πειθαρχία. Μειώνει το στρες. Δημιουργεί αίσθημα επιτυχίας η σταδιακή εκμάθηση ενός κομματιού.Είναι διασκέδαση. Οικογένεια και φίλοι διασκεδάζουν μαζί σας. Μπορεί να προσφέρει έξτρα εισόδημα από ερασιτεχνική ή επαγγελματική ενασχόληση.
Πώς σας ωφελούν τα μαθήματα Κρητικών χορών:Θεωρείται από τις καλύτερες αεροβιακές ασκήσεις. Βελτιώνει τον συντονισμό των μελών του σώματος.Διδάσκει καλύτερο έλεγχο του σώματος ώστε το άτομο να στέκεται και να βαδίζει σωστά.Διευρύνει την ελαστικότητα των πνευμόνων και τονώνει τη λειτουργία της καρδιάς.Συμβάλλει στην απώλεια κιλών αυξάνοντας ρυθμό μεταβολισμού και καύσεις.Γυμνάζει όλες τις μυϊκές ομάδες (σύσφιγξη κοιλιακών, ενδυνάμωση κορμού και άκρων, βελτίωση ευλυγισίας). Βοηθά στην απόκτηση αρμονίας στην κίνηση με την παρακολούθηση του ρυθμού. Αυξάνει την κοινωνικότητα του ατόμου γιατί είναι ομαδική δραστηριότητα.Συμβάλλει στην ψυχική ισορροπία, αποβάλλοντας το στρες και βελτιώνοντας τη δυνατότητα έκφρασης συναισθημάτων. Πώς σας ωφελούν τα μαθήματα Κρητικής Λύρας: Τα παιδιά που μαθαίνουν μουσικό όργανο τα πάνε καλύτερα στο σχολείο, παραμένουν περισσότερο σε εγρήγορση, γίνονται πιο δραστήρια και αποκτούν ισχυρότερη μνήμη. Αυξάνει το δείκτη νοημοσύνης και αναπτύσσει ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.Αναπτύσσει την πειθαρχία. Μειώνει το στρες. Δημιουργεί αίσθημα επιτυχίας η σταδιακή εκμάθηση ενός κομματιού.Είναι διασκέδαση. Οικογένεια και φίλοι διασκεδάζουν μαζί σας. Μπορεί να προσφέρει έξτρα εισόδημα από ερασιτεχνική ή επαγγελματική ενασχόληση.
Η ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΩΝ ΒΑΡΗΣ ΒΟΥΛΑΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ σας καλωσορίζει στη νέα
διδακτική χρονιά!
Τα μαθήματα Κρητικού
χορού και Λύρας για την περίοδο 2019-2020 ξεκινούν τοv Σεπτέμβριο.
Οι εγγραφές γίνονται κάθε
Τετάρτη και Παρασκευή 7-9 μμ στα γραφεία
της Ένωσης (Λευκάδος & Ποσειδώνος, εντός στοάς Λ.
Βουλιαγμένης (κάτω από τη γέφυρα).
Λειτουργούν τμήματα για παιδιά και ενήλικες, αρχαρίων και προχωρημένων.
Αρνούνται
να κάνουν το χρέος τους. Να περιγράψουν την απέραντη θλίψη που άφησε στις καρδιές
μας η απώλειά σου. Και επέλεξες τη στιγμή. Τόσο διακριτικά, τόσο αθόρυβα, σαν το
Αυγουστιάτικο αεράκι. Έτσι ανεπαίσθητα μέσα από το θρόισμα των φύλλων πέρασες και
αποτύπωσες στη μνήμη μας το χαμόγελό σου.
Κι’
εμείς αμήχανοι κι’ ανήμποροι εμπρός στο τελευταίο αντίο, να αναπολούμε την
παρουσία σου που τόσο πληθωρικά σημάδεψε την κοινή μας πορεία, προσφέροντας
πάντοτε προσθετική αξία σε κάθε κατάκτηση προς την παράδοση και τον πολιτισμό.
Είχαμε την τύχη να απολαύσουμε την συμμετοχή σου, άλλοι περισσότερο, όσοι είχαν
την τύχη, και άλλοι λιγότερο, με την ίδια ένταση αλλά και διακριτικότητα,
πάντοτε όμως μέσα από την ανιδιοτελή σου προσφορά.
Αγαπημένη μας Άννα,
σε
ευχαριστούμε, για το χαμόγελο, την αγάπη, την περηφάνεια και το σθένος που επέδειξες
σε τόσο αντίξοες συνθήκες, στον προσωπικό σου αγώνα, μαχόμενη πάντοτε με τόλμη
και ανδρεία, μακριά από τα μικρά και ευτελή, μέσα όμως από τα σημαντικά και τα
μεγάλα, εισπράττοντας σε όλη σου την πορεία καθολική εκτίμηση και αναγνώριση.
Ενδεικτική η πνευματική σου συνέπεια και πίστη στον άνθρωπο, στην οικογένεια που δημιούργησες, με καμάρι, στα δύο σου παιδιά – τα κοσμήματά σου (Δήμητρα & Γιάννη ) αλλά και στο συνάνθρωπο, μέσα από ένα εκρηκτικό πανανθρώπινο μείγμα που χαρακτήριζε την υπερήφανη κρητική καταγωγή σου. Συνδυάζοντας υπέροχα και τα δύο. Προσφορά στην οικογένεια, προσφορά και στους συμπατριώτες σου. Από την πρώτη στιγμή. Συνιδρυτής του Συλλόγου. Από τα πρώτα πέτρινα χρόνια. Τόσο δύσκολο το έργο, αλλά και τόσο εύκολο για σένα. Με τις πιο ωραίες αναμνήσεις συντριπτικά να επιβάλλουν το μέτρο.
Όλοι
μας όμως, είμαστε συνεπιβάτες μιας ζωής σε κίνηση, που κάποια στιγμή θα
σταματήσει προσωρινά. Όχι γιατί το επιλέγουμε, αλλά γιατί οι αντοχές μας μας εγκαταλείπουν,
και το φθαρτό σώμα μας υποχωρεί, παραδίδοντας τη σκυτάλη στη μνήμη. Όπως εσένα
σήμερα, που αφήνεις έντονο και ανεξίτηλο το αποτύπωμα σου, ως ταγός της προσφοράς
και της πίστης στην παράδοση, και στον πολιτισμό, στην οικογένεια και στην
κοινωνία. Όλοι εμείς, νοιώθουμε την ανάγκη αλλά και το χρέος να σε αποχαιρετήσουμε
και να σε τιμήσουμε με ελάχιστη προσφορά με λόγια και άνθη ευχαριστιών.
Αγαπητό τέκνο της Κρήτης
Ο
Σύλλογός μας, η Ενωση κρητών, Βάρης Βούλας, Βουλιαγμένης, που τόσο τίμησες, το
Δ.Σ και εγώ ως ταπεινοί σύντροφοί σου, προσκυνητές του ύφους, του ήθους και της
ευπρέπειάς σου, αποθέτουμε σταγόνα από το δάκρυ μας, στις ευχές μας για καλό
κατευόδιο στη γειτονιά των αγγέλων. Ας είναι μαλακό το χώμα που θα σε σκεπάζει.
26.8.2019
Ενωση Κρητών Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης Λευκάδος 10 16673 Βούλα _email: ekritonBBB@gmail.com Πολιτιστικός Σύλλογος Νοτίων προαστίων. Ο πολιτισμός της Κρήτης και οι παραδόσεις της εκτός συνόρων. Διατήρηση και διάδοση όλων των πτυχών της ιστορίας του γεωγραφικού περιγράμματος μιας ευρύτερης περιοχής που αποτέλεσε την κοιτίδα της Ευρώπης.
ΕΝΩΣΗ ΚΡΗΤΩΝ ΒΒΒ 